Tháp cổ Chót Mạt: Dấu ấn văn hóa Óc Eo 1.200 năm tại Tây Ninh
Khám phá tháp Chót Mạt, một trong ba công trình kiến trúc hiếm hoi của nền văn hóa Óc Eo còn sót lại tại miền Nam, minh chứng cho vương quốc Phù Nam rực rỡ.
Tây Ninh vốn nổi tiếng với du lịch tâm linh qua các công trình như tượng Phật Bà trên núi Bà Đen hay Tòa Thánh Tây Ninh. Tuy nhiên, vùng đất này còn ẩn chứa những giá trị lịch sử sâu dày từ nền văn hóa Óc Eo cổ đại, tiêu biểu là tháp cổ Chót Mạt.
Di sản hiếm quý của nền văn hóa Óc Eo
Tháp Chót Mạt (hay tháp Chóp Mạt) là một trong ba ngọn tháp cổ thuộc văn hóa Óc Eo còn tồn tại ở miền Nam Việt Nam, bên cạnh tháp Bình Thạnh (Tây Ninh) và tháp Vĩnh Hưng (Cà Mau). Với những du khách đam mê tìm hiểu lịch sử và các nền văn hóa cổ, đây là điểm dừng chân không thể bỏ qua.
Tháp Chót Mạt tọa lạc tại huyện Tân Biên, cách trung tâm thành phố Tây Ninh hơn 20km.
Công trình tọa lạc tại huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh, cách trung tâm thành phố khoảng hơn 20km về phía Tây Bắc. Tháp được xây dựng trên một gò đất cao hình chữ nhật, bao quanh bởi tường gạch thấp. Vị trí giữa cánh đồng thoáng đãng giúp du khách có thể quan sát ngọn tháp từ khoảng cách xa.
Kỹ thuật xây dựng không chất kết dính đầy bí ẩn
Được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 8, giai đoạn hậu Óc Eo, tháp Chót Mạt mãi đến đầu thế kỷ 20 mới được các nhà khảo cổ phát hiện. Trải qua sự tàn phá của thời gian, công trình từng bị hư hại nặng nề trước khi được trùng tu và bảo tồn như hiện trạng ngày nay.
Tháp được xây dựng từ khoảng thế kỷ thứ 8 và được các nhà khảo cổ phát hiện vào đầu thế kỷ 20.
Về kiến trúc, tháp có hình vuông với bốn cạnh tương ứng bốn hướng, cao 10m tính từ mặt đất. Chân tháp gồm 3 tầng xếp chồng, thu hẹp dần khi lên cao. Điểm đặc biệt là tháp chỉ có một cửa duy nhất mở về hướng Đông.
Chân tháp gồm 3 tầng xếp chồng lên nhau và nhỏ dần lên phía trên.
Tên gọi Chót Mạt xuất phát từ thực tế khi được phát hiện, ngọn tháp đã bị mất phần chóp mái. Dù đã qua nhiều đợt sửa chữa, phần đỉnh tháp vẫn chưa được khôi phục hoàn toàn như nguyên bản quá khứ.
Tháp không có chóp mái do bị hư hại từ lúc được phát hiện.
Nghệ thuật chạm khắc tinh xảo của vương quốc Phù Nam
Tương tự kiến trúc tháp Chăm ở miền Trung, tháp Chót Mạt được xây bằng gạch nung và đá phiến xếp khít nhau mà không sử dụng bất kỳ chất kết dính nào. Kỹ thuật này đạt đến độ tinh xảo cao, không để lại kẽ hở giữa các viên gạch.
Kỹ thuật xây dựng tinh thông thể hiện qua việc gạch xếp khít nhau không kẽ hở.
Mặt ngoài của tháp là không gian nghệ thuật với các bức phù điêu chạm nổi hình hoa lá, chim muông và các vị thần. Những chi tiết này tái hiện sinh động đời sống văn hóa và tín ngưỡng của cư dân vương quốc Phù Nam xưa.
Nghệ thuật chạm khắc nổi với hình ảnh hoa lá, chim muông trên mặt tường ngoài.
Bên trong tháp, không gian thờ cúng khá đơn giản. Các khảo sát khảo cổ đã tìm thấy bệ thờ Yoni và tượng thần Vishnu bằng sa thạch, cho thấy đây từng là nơi thờ phụng thần Vishnu theo truyền thống Ấn Độ giáo.
Khu vực thờ cúng bên trong tháp khá đơn giản.
Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia
Năm 1993, tháp Chót Mạt chính thức được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia. Đây không chỉ là một điểm tham quan mà còn là một kho tàng học thuật quan trọng để nghiên cứu về sự phát triển của văn hóa Óc Eo.
Các di tích còn sót lại như bệ thờ Yoni cho thấy tháp từng dùng để thờ thần Vishnu.
Nếu có dịp ghé thăm Tây Ninh, du khách nên dành thời gian chiêm ngưỡng ngọn tháp cổ này để cảm nhận rõ nét hơn về một chương sử huy hoàng của vùng đất phương Nam hơn một thiên niên kỷ trước.
Tháp Chót Mạt được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia vào năm 1993.
