Luật Dữ liệu chính thức có hiệu lực từ 1/7: Thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia

Ảnh minh họa: Quỳnh An

Nền tảng pháp lý đầu tiên về dữ liệu ở Việt Nam

Luật Dữ liệu được Quốc hội khóa XV thông qua, gồm 5 chương với 46 điều, điều chỉnh toàn diện hoạt động quản trị, xử lý, khai thác, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu. Đây là lần đầu tiên Việt Nam ban hành một đạo luật chuyên biệt về dữ liệu, tạo cơ sở pháp lý thống nhất để phát triển kinh tế số và xã hội số.

Một điểm nhấn quan trọng của Luật là việc thành lập Trung tâm Dữ liệu Quốc gia, xây dựng cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, đồng thời khuyến khích phát triển các sản phẩm, dịch vụ dữ liệu số. Đặc biệt, luật quy định sử dụng định danh cá nhân thay thế mã số thuế và nhiều thủ tục khác, giúp chuẩn hóa xác thực điện tử, “làm sạch” dữ liệu cá nhân và giảm thiểu gian lận trong giao dịch trực tuyến.

Luật áp dụng cho tất cả tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia xử lý dữ liệu liên quan đến Việt Nam. Trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh, an ninh quốc gia, các cơ quan chức năng có quyền yêu cầu cung cấp dữ liệu mà không cần sự đồng ý của chủ thể, đảm bảo ứng phó kịp thời nhưng vẫn trong khuôn khổ pháp luật.

 Cơ chế quản lý linh hoạt, khuyến khích sáng tạo

Bên cạnh các quy định quản lý chặt chẽ, Luật Dữ liệu thiết kế theo hướng “hậu kiểm” thay vì “tiền kiểm”, trao quyền tự chủ cho doanh nghiệp và tổ chức trong việc triển khai giải pháp bảo mật và chia sẻ dữ liệu. Nhà nước chỉ can thiệp, xử lý khi phát hiện vi phạm. Đây được xem là điểm tiến bộ, giảm gánh nặng thủ tục, khuyến khích đổi mới sáng tạo nhưng vẫn đảm bảo trách nhiệm giải trình.

Luật cũng quy định cụ thể về phân loại dữ liệu, chính sách bảo vệ và giải pháp kỹ thuật để phòng ngừa rủi ro, đồng thời đặt trách nhiệm lớn cho các cơ quan Nhà nước trong việc bảo đảm an toàn dữ liệu mà họ quản lý.

Ngoài ra, Chính phủ đã thành lập Quỹ Phát triển Dữ liệu Quốc gia, với vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, do Bộ Công an quản lý. Quỹ sẽ hỗ trợ nghiên cứu, phát triển hạ tầng dữ liệu, thúc đẩy ứng dụng các công nghệ mới như AI, Big Data, blockchain, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi, hải đảo. Đây được kỳ vọng là động lực tài chính mạnh mẽ để rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng, miền.

 Thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện và xây dựng niềm tin số

Theo các chuyên gia, Luật Dữ liệu ra đời đúng thời điểm, khi Việt Nam đang đẩy mạnh chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Dữ liệu được coi là “năng lượng mới” cho nền kinh tế số, là “hạ tầng mềm” cần thiết không kém hạ tầng điện, giao thông.

Ông Phan Đức Trung (Hiệp hội Blockchain Việt Nam) đánh giá Luật Dữ liệu tạo khung pháp lý quan trọng để thu thập, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu xuyên biên giới, hình thành niềm tin số giữa các chủ thể tham gia giao dịch điện tử. Trong khi đó, ông Nguyễn Phú Dũng (Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia Việt Nam) cho rằng Luật sẽ giúp các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam chuyên nghiệp hóa quản trị dữ liệu, tăng năng lực cạnh tranh và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật, quy trình bảo mật và đào tạo nhân lực để sẵn sàng tuân thủ luật mới, coi đây là cơ hội để phát triển sản phẩm dữ liệu số phục vụ chính phủ điện tử, chính quyền số và kinh tế số.