Cần chính sách đủ mạnh để chuyển đổi phương tiện giao thông xanh hiệu quả

Trình bày dự thảo Nghị quyết của HĐND thành phố quy định “Chính sách, biện pháp hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng năng lượng sạch trên địa bàn thành phố Hà Nội”, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Đỗ Việt Hải cho biết, việc xây dựng nghị quyết nhằm cụ thể hóa các cơ chế, chính sách được quy định tại nội dung điểm b khoản 2 Điều 28 Luật Thủ đô.

Nội dung dự thảo gồm 5 chương, tập trung vào ba nhóm chính sách trọng tâm: Hỗ trợ trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp khi chuyển đổi phương tiện; quy định biện pháp hạn chế phương tiện phát thải; và chính sách phát triển hạ tầng trạm tiếp năng lượng sạch công cộng.

Về hỗ trợ tài chính, dự thảo đưa ra mức hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho cá nhân chuyển đổi xe mô tô, xe gắn máy sang xe điện, với mức từ 20% giá trị phương tiện và ưu tiên cao cho hộ nghèo, hộ cận nghèo. Doanh nghiệp và tổ chức được hỗ trợ lãi vay tới 30% khi đầu tư phương tiện giao thông xanh hoặc triển khai mô hình cho thuê phương tiện xanh phục vụ cộng đồng. Các chính sách về lệ phí bao gồm hỗ trợ 50-100% lệ phí đăng ký phương tiện xanh tùy nhóm đối tượng, đồng thời miễn phí sử dụng tạm thời lòng đường, hè phố cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ cho thuê phương tiện giao thông xanh...

Tại hội nghị, nhiều ý kiến nhận xét đây là vấn đề hết sức cần thiết, nhưng vô cùng nhạy cảm, tác động đến mọi người, mọi nhà, nên dự thảo cần được chuẩn bị kỹ lưỡng, thận trọng, lấy ý kiến sâu rộng các ngành, các cấp, người dân.

PGS.TS. Bùi Thị An, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn kinh tế (Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố), Chủ tịch Hội Nữ trí thức thành phố Hà Nội nhất trí, việc xây dựng chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông sạch phù hợp chiến lược quốc gia và yêu cầu cấp bách của thành phố, song, chính sách hỗ trợ còn thiếu quy định về tiêu chuẩn an toàn, thiếu cơ chế yêu cầu các tòa nhà, bãi đỗ xe triển khai trạm sạc.

Từ đó, bà Bùi Thị An kiến nghị, cần có quy định tiêu chuẩn kỹ thuật bắt buộc cho pin, trạm sạc, hệ thống phòng cháy; bắt buộc các tòa chung cư mới phải bố trí tối thiểu 5-10% diện tích để lắp đặt trạm sạc; khuyến khích xã hội hóa hạ tầng sạc gắn với cơ chế công - tư hoặc ưu đãi miễn giảm tiền thuê đất 5 năm; xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu trạm sạc chung theo chuẩn quốc gia...

Còn ông Vũ Thành Vĩnh, Thành viên Hội đồng Tư vấn Dân chủ - Pháp luật (Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố) cho rằng, việc hỗ trợ phát triển hạ tầng giao thông xanh là điểm yếu nhất của dự thảo. Thành phố đang thiếu trầm trọng trạm sạc công cộng, thiếu cơ chế xã hội hóa đầu tư. Nếu hạ tầng không đi trước, việc chuyển đổi phương tiện sẽ gặp bế tắc.

Từ đó, ông Vũ Thành Vĩnh kiến nghị, quy hoạch mạng lưới trạm sạc đến năm 2030; miễn giảm tiền sử dụng đất cho doanh nghiệp đầu tư trạm sạc; khuyến khích lắp đặt sạc tại chung cư, bãi gửi xe, tuyến phố. Đồng thời, dự thảo cần bổ sung quy định về an toàn pin, phòng cháy, chữa cháy, thu hồi - tái chế pin sau sử dụng; hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn kiểm định xe điện...

Đề cập chính sách hỗ trợ, Ths. Nguyễn Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng thành phố cho rằng, chi phí đầu tư phương tiện xanh (xe điện) hiện vẫn cao hơn phương tiện dùng nhiên liệu hóa thạch; chi phí hạ tầng (sạc, bảo trì) có thể cao, rủi ro công nghệ cao. Do đó, chính sách hỗ trợ cần đủ mạnh và thông minh để thực sự tạo động lực gồm: Hỗ trợ tài chính (cho vay ưu đãi, lãi suất thấp), miễn/giảm phí đăng ký, lệ phí trước bạ, trợ giá vận tải công cộng, hỗ trợ đào tạo, ưu đãi thuế.

Từ đó, ông Nguyễn Hoàng Hải đề xuất, kịp thời đưa cơ chế đổi xe cũ lấy xe xanh với hỗ trợ cụ thể về giá trị thu xe cũ và giá mua xe mới; hỗ trợ doanh nghiệp vận tải nhỏ bằng gói tín dụng ưu đãi hoặc quỹ bảo lãnh tín dụng; miễn hoặc giảm lệ phí trước bạ, phí đăng kiểm, phí cấp biển số đối với phương tiện xanh trong một thời gian nhất định; trợ giá vé cho người sử dụng phương tiện công cộng xanh để tăng sức hấp dẫn cho người dân sử dụng, thay vì dùng xe cá nhân; cam kết hỗ trợ về hạ tầng sạc và bảo trì (chi phí đầu tư trạm sạc có thể được hoàn vốn hoặc có hỗ trợ ngân sách/quỹ); xây dựng chương trình khuyến khích đối với xe công nghệ (shipper), bởi đây là nhóm rất đông và tác động tới môi trường rõ nét...

Cho rằng chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện là điểm quan trọng nhất nhưng dự thảo còn thiếu cụ thể, ông Vũ Thành Vĩnh đề nghị dự thảo cần có mức hỗ trợ tối thiểu theo nhóm đối tượng; có chính sách vay ưu đãi khi mua xe điện; thí điểm thu hồi, xử lý xe cũ không đạt chuẩn khí thải.

Đánh giá biện pháp hạn chế như cấm phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1, tiến tới Vành đai 2, là bước mạnh mẽ, nhưng cần rất thận trọng để tránh gây sốc đối với người dân, doanh nghiệp vận tải nhỏ, ông Nguyễn Hoàng Hải khuyến nghị, cần đưa ra lộ trình chuyển đổi có tính tới khả năng tài chính của doanh nghiệp và người dân (ví dụ: giai đoạn 1 ưu tiên xe buýt, xe khách lớn; giai đoạn 2 là xe cá nhân, xe máy); cần có quỹ hỗ trợ chuyển đổi, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vận tải nhỏ; có chính sách miễn trừ tạm thời hoặc hỗ trợ đặc biệt cho doanh nghiệp vận tải ở khu vực khó khăn...

Kết luận hội nghị, Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh, lộ trình chuyển đổi cần được đánh giá kỹ lưỡng, tránh gây khó khăn cho nhóm lao động tự do, thu nhập thấp. Cần có cơ chế bù đắp, hỗ trợ rõ ràng hơn, bảo đảm công bằng xã hội.

Đồng chí Phạm Anh Tuấn cũng đề nghị dự thảo cân nhắc tăng mức hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt cho cá nhân thông thường (hiện đang là 20% giá trị, tối đa 5 triệu đồng) để tạo động lực mạnh mẽ hơn cho việc chuyển đổi xe mô tô, gắn máy sang xe điện, nhất là trong bối cảnh giá xe điện còn cao. Đồng thời, đơn giản hóa thủ tục chứng minh nơi cư trú, tạm trú cho cá nhân được hỗ trợ để tránh phát sinh thủ tục hành chính không cần thiết; phân loại đối tượng hỗ trợ rõ ràng hơn, gắn tiêu chí hỗ trợ với thu nhập và mức độ ô nhiễm của phương tiện cũ để bảo đảm tính trọng tâm, tránh dàn trải...