Làm sao để chặn gian lận, minh bạch từ hồ sơ đến giao dịch nhà ở xã hội?
Nhà ở xã hội là trụ cột quan trọng trong chính sách an sinh của Việt Nam, nhằm bảo đảm chỗ ở phù hợp cho người thu nhập thấp, công nhân và các nhóm yếu thế. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy bên cạnh những kết quả tích cực, việc xét duyệt, mua bán, cho thuê và thuê mua nhà ở xã hội vẫn tồn tại một số bất cập, thậm chí tiêu cực, làm méo mó mục tiêu nhân văn của chính sách.
Việc xét duyệt, mua bán, cho thuê và thuê mua NOXH vẫn tồn tại một số bất cập, thậm chí tiêu cực, làm méo mó mục tiêu nhân văn của chính sách. Ảnh: VGP.
Ở một số địa phương, còn tồn tại tình trạng môi giới trái phép, thu tiền chênh, “chạy suất” hay mua bán trái phép vẫn diễn ra, khiến người dân thực sự có nhu cầu gặp khó khăn, trong khi những người không đủ điều kiện lại tiếp cận được nhà ở xã hội thông qua các kẽ hở trong quy trình xét duyệt. Những hiện tượng này không chỉ gây bức xúc trong dư luận, mà còn làm giảm niềm tin của người dân đối với chính sách.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cũng thừa nhận thực trạng tiêu cực, như việc xếp chỗ mua nhà rồi bán lại chênh lệch hàng trăm triệu đồng tại một số dự án. Bộ trưởng cho biết Bộ Xây dựng đã trực tiếp kiểm tra, ghi nhận các hiện tượng này và đề nghị các địa phương chấn chỉnh, minh bạch quy trình xét duyệt, đảm bảo công bằng cho người dân.
Đồng thời, Bộ cũng đã hoàn tất dự thảo chỉ thị chấn chỉnh, trình Chính phủ ban hành, khẳng định các dự án đủ điều kiện hiện được giao dịch công khai và minh bạch.
Trước thực trạng này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành Chỉ thị 34/CT-TTg ngày 11/12/2025, yêu cầu các địa phương, Sở Xây dựng và chủ đầu tư thực hiện nghiêm quy trình xét duyệt, mua bán, cho thuê và thuê mua nhà ở xã hội theo đúng quy định pháp luật, đồng thời công khai và minh bạch toàn bộ thông tin.
Chỉ thị nhấn mạnh, không để xảy ra tình trạng chen lấn, chạy vòng hồ sơ hay tiêu cực làm méo mó chính sách nhân văn, đồng thời phối hợp kiểm soát các hành vi trục lợi như môi giới trái phép, nhận tiền “chạy suất” hay “cò mồi”.
Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh (HoREA) cảnh báo rằng các hành vi gian lận và trục lợi trong nhà ở xã hội không chỉ giới hạn ở làm giả giấy tờ thu nhập.
Trong nhiều trường hợp, người đứng tên mua nhà hoàn toàn đủ điều kiện nhưng không có nhu cầu ở thực, lợi dụng chính sách để đăng ký mua, đăng ký hộ khẩu hoặc hợp thức hóa quyền sở hữu, sau đó cho thuê, để trống hoặc chờ thời điểm bán lại nhằm thu lợi. Điều này làm méo mó mục tiêu nhân văn của nhà ở xã hội và gây khó cho cơ quan quản lý trong kiểm tra, hậu kiểm và xử lý.
Để khắc phục tình trạng này, ông Châu nhấn mạnh cần tăng cường hậu kiểm và giám sát sau xét duyệt, không chỉ kiểm tra hồ sơ ban đầu mà còn theo dõi việc sử dụng nhà ở sau khi giao dịch.
Đồng thời, những trường hợp không sử dụng đúng mục đích phải được xử lý nghiêm theo quy định pháp luật, nhằm bảo vệ quyền lợi thực sự của người có nhu cầu ở thực.
Ông cũng đề xuất các cơ quan quản lý ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa hồ sơ, liên thông dữ liệu và thường xuyên kiểm tra chéo, giúp phát hiện kịp thời các hành vi gian lận.
Ngoài ra, việc công khai thông tin, minh bạch quy trình xét duyệt và kết quả phân bổ sẽ tạo áp lực giám sát xã hội, nâng cao niềm tin của người dân và đảm bảo nhà ở xã hội thực sự đến đúng đối tượng thụ hưởng.
Cùng quan điểm, ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hiệp hội Môi giới Bất động sản Việt Nam (VARS) cũng cho rằng, minh bạch và kiểm soát chặt hồ sơ, dòng tiền xét duyệt là yếu tố then chốt, giúp loại bỏ những trường hợp không có nhu cầu thật và tăng niềm tin của người dân vào chính sách.
Ông đề xuất các cơ quan quản lý ứng dụng công nghệ thông tin để số hóa hồ sơ, liên thông dữ liệu và thực hiện hậu kiểm chặt chẽ, vừa rút ngắn thời gian xử lý, vừa hạn chế gian lận, trục lợi, đảm bảo nhà ở xã hội thực sự đến đúng đối tượng thụ hưởng.
