Cô gái dân tộc Tày bền bỉ với phim tài liệu

Năm 2023, điện ảnh Việt Nam ghi dấu ấn với quốc tế khi bộ phim tài liệu “Những đứa trẻ trong sương” trở thành tác phẩm Việt Nam đầu tiên lọt vào danh sách rút gọn 15 phim tài liệu tranh giải Oscar 2023 hạng mục “Phim tài liệu dài xuất sắc”. Đằng sau giải thưởng này là hành trình bền bỉ vượt qua khó khăn để theo đuổi đam mê của Hà Lệ Diễm (sinh năm 1992).

Sinh ra trong một gia đình dân tộc Tày ở tỉnh Bắc Kạn (nay là tỉnh Thái Nguyên), từ nhỏ, Diễm đã luôn tò mò và muốn tìm hiểu thế giới xung quanh. “Mỗi khi biết thêm điều gì mới, tôi rất thích kể lại cho bạn bè. Sở thích ấy dần nảy nở thành đam mê kể chuyện và năm 2010, tôi đã chọn ngành báo chí của Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) để thỏa mãn khát khao đi nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người và chứng kiến những câu chuyện đời thực”, Diễm chia sẻ.

Sau thời gian học báo chí, Diễm nhận ra những bài viết, đoạn phóng sự vẫn chưa thể hiện hết chiều sâu của những câu chuyện cô muốn kể. Năm 2012, cô gái trẻ bén duyên với điện ảnh qua khóa học làm phim miễn phí tại Trung tâm Hỗ trợ phát triển tài năng điện ảnh (TPD), Hội Điện ảnh Việt Nam. Càng học, Diễm càng nhận ra mình hợp với làm phim, đặc biệt là phim tài liệu. Hà Lệ Diễm chia sẻ: “Tôi thích cầm máy quay để ghi lại những khoảnh khắc đời thường, những phút giây đang diễn ra và chờ đón những gì sắp xảy ra mà không theo công thức có sẵn nào. Mỗi thước phim là một câu chuyện tự nhiên và sống động. Điều đó khiến tôi say mê công việc này”.

Sau khóa học tại TPD, Hà Lệ Diễm thực hiện phim tài liệu ngắn đầu tay “Con đi trường học”, kể về một người mẹ ở Bắc Kạn nhiễm HIV nhưng vẫn lạc quan nuôi con. “Ý tưởng xuất phát từ lần tôi phỏng vấn người mẹ. Thấy câu chuyện có thể triển khai thành phim, mỗi cuối tuần, tôi lại đến nhà hai mẹ con để ghi lại những khoảnh khắc đời thường”, nữ đạo diễn chia sẻ. Sau 3 tháng miệt mài, bộ phim hoàn thiện và nhận được đánh giá tích cực từ khán giả. Năm 2013, tác phẩm được trao giải Cánh diều bạc của Hội Điện ảnh Việt Nam (không có Cánh diều vàng).

Thành công từ bộ phim “Con đi trường học” trở thành động lực để cô gái trẻ tiếp tục theo đuổi đam mê. Năm 2016, Diễm tham gia Trại sáng tác phim tài liệu Varan Vietnam và có định hướng rõ ràng với nghề. “Năm 2017, khi đến Sa Pa, tôi bắt gặp em bé Di (sinh năm 2004) đang nô đùa cùng các bạn. Tôi tự hỏi không biết Di sẽ lớn lên ra sao và chính Di cũng tò mò về điều đó. Vì thế, tôi quyết định cầm máy quay, theo chân Di và ghi lại những khoảnh khắc tuổi thơ”, Diễm chia sẻ.

Lấy Di làm nhân vật trung tâm, chọn câu chuyện tập trung vào cuộc sống của những đứa trẻ vùng cao với tục bắt vợ, Hà Lệ Diễm đã gây ấn tượng với khán giả trong và ngoài nước khi ra mắt bộ phim “Những đứa trẻ trong sương” năm 2021. Tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam (liên hoan phim tài liệu lớn nhất thế giới), với bộ phim này, Hà Lệ Diễm được vinh danh “Đạo diễn xuất sắc nhất”. Ban giám khảo tại liên hoan phim nhận xét: “Các nhà làm phim tài liệu thường gặp thách thức khi vừa muốn xây dựng mối quan hệ gần gũi với nhân vật, vừa giữ vai trò đạo diễn khách quan. Với bộ phim dài đầu tay, Diễm đã cân bằng xuất sắc yếu tố này, khắc họa chân thực cô bé người Mông giữa tuổi thơ và sự trưởng thành, giữa văn hóa truyền thống và hiện đại”. Năm 2023, cô gái trẻ tiếp tục nhận giải Đạo diễn xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23 diễn ra tại tỉnh Lâm Đồng.

Sau 13 năm theo đuổi công việc làm phim tài liệu độc lập, Hà Lệ Diễm cho rằng, công việc này đòi hỏi sự linh hoạt và kiên nhẫn. Từ kinh nghiệm tích lũy, hiện nay, Diễm không chỉ là đạo diễn mà còn là nhà sản xuất, quay phim và giám tuyển phim để hỗ trợ các nhà làm phim khác. Về định hướng sắp tới, nữ đạo diễn cho biết, cô vẫn ưu tiên những câu chuyện gần gũi với mình nhất, tập trung vào phụ nữ và trẻ em. “Hiện tại, tôi đang thực hiện một bộ phim tài liệu dài, hy vọng sẽ hoàn thiện thật tốt để sớm mang đến cho khán giả những khoảnh khắc chân thực và ý nghĩa”, Hà Lệ Diễm hào hứng.