Nhân lực cao và chuyển đổi xanh mở ra nhiều cơ hội thu hút FDI

Các yếu tố quyết định nắm bắt được dòng FDI thế hệ mới

Cục diện FDI toàn cầu đang bước vào chu kỳ mới, với đặc trưng nổi bật là sự “xanh hóa” và “số hóa” sâu rộng. Những năm gần đây, các tập đoàn đa quốc gia đã chuyển trọng tâm từ mô hình tận dụng chi phí thấp sang mô hình tối ưu chuỗi cung ứng xanh, công nghệ cao và khả năng quản trị rủi ro.

Các lĩnh vực như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, trung tâm dữ liệu, năng lượng tái tạo và sản xuất ít phát thải trở thành tâm điểm hút vốn. Bộ tiêu chuẩn ESG, năng lượng sạch và ổn định 24/7, minh bạch chuỗi cung ứng… được xem là những điều kiện “đầu vào” không thể thiếu đối với bất kỳ địa điểm nào muốn thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới chất lượng cao.

Theo đại diện các hiệp hội doanh nghiệp và nhóm công tác thuộc Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam thường niên (VBF), điều kiện cần để thu hút dòng vốn FDI thế hệ mới là một môi trường pháp lý có tính minh bạch cao, có thể dự đoán và được thực thi thống nhất.

Cùng với đó, hạ tầng năng lượng - logistics tốt, đáp ứng được yêu cầu chuỗi cung ứng xanh, có nguồn nhân lực kỹ thuật cao… là các yếu tố quyết định để nắm bắt được dòng vốn FDI thế hệ mới.

Trong lĩnh vực năng lượng và chuyển đổi xanh, cần xây dựng khung pháp lý ổn định và rõ ràng hơn cho phát triển năng lượng tái tạo, truyền tải điện, nhằm tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia đầu tư dài hạn. Nguồn nhân lực cũng là mảnh ghép quan trọng khác.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng số hóa, Việt Nam, với vị thế ngày càng được nâng cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu, cùng với nền nông nghiệp đa dạng, hệ sinh thái phong phú, dân số trên 100 triệu người, có thể tạo nên những giá trị đặc sắc trong chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại tự do đã ký kết là điều kiện thuận lợi để Việt Nam vươn lên trở thành trung tâm sản xuất, chế biến nông sản của khu vực.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có 729 dự án FDI còn hiệu lực trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, với tổng vốn đăng ký gần 11,89 tỷ USD. Trong đó, có 537 dự án thuộc lĩnh vực nông nghiệp, 106 dự án khai khoáng, 86 dự án xử lý nước, rác thải và môi trường.

Những con số này cho thấy tiềm năng lớn và sức hút ngày càng lớn của lĩnh vực nông nghiệp và môi trường tại Việt Nam đối với nhà đầu tư quốc tế. Ngoài ra, nếu tính thêm các ngành hỗ trợ như chế biến, vật tư, thương mại, thì tổng vốn FDI toàn ngành đạt hơn 26 tỷ USD, chiếm khoảng 6% tổng vốn FDI vào Việt Nam.

Yếu tố lao động quyết định thu hút FDI lâu dài

Khu vực FDI đã tạo ra khoảng 500.000 việc làm trực tiếp và gián tiếp trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới đã chọn Việt Nam làm điểm đến chiến lược, điển hình như Nestlé (Thụy Sĩ), CP Group (Thái Lan), De Heus (Hà Lan), Cargill (Hoa Kỳ), Bayer (Đức)…

Nguồn vốn FDI đã và đang góp phần chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp, đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao giá trị hàng hóa nông sản xuất khẩu. Nhờ đó, xuất khẩu nông, lâm sản và thủy sản của Việt Nam năm 2024 đạt hơn 62 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay.

Để khắc phục tình trạng “vốn FDI dồn về một số nơi” và mở rộng thu hút FDI ra các địa phương chưa phát triển, theo Phó Chủ tịch VAFIE, cải cách thể chế và nâng cao năng lực quản lý địa phương và phát triển nhân lực cao là yếu tố then chốt. Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ tháng 7/2025 là cơ hội để phân cấp rõ ràng, giảm thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch.

Các địa phương cần chủ động xây dựng chiến lược thu hút FDI riêng, gắn với quy hoạch phát triển vùng và ngành. Đồng thời, chính quyền trung ương cần có chính sách chiến lược tổng thể, trong đó tổng hợp lợi thế riêng biệt của từng địa phương, hạn chế sự cạnh tranh mà thay vào đó có thể bổ sung, hỗ trợ cho nhau.

TS. Đặng Thảo Quyên, Chủ nhiệm cấp cao Bộ môn Kinh doanh quốc tế (Đại học RMIT Việt Nam) khẳng định cần quan tâm phát triển lực lượng lao động. Một số doanh nghiệp FDI vẫn tận dụng lao động giá rẻ mà không đầu tư đào tạo, gây áp lực lên ngân sách nhà nước và hạn chế chuyển giao tri thức.

Cùng với đó là phát triển hạ tầng đồng bộ và khu công nghiệp thế hệ mới. Theo Bộ Tài chính, nhiều khu công nghiệp hiện nay hoạt động kém hiệu quả hoặc chưa thu hút được nhà đầu tư thứ cấp. Do đó, cần tối ưu hóa quỹ đất, đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ hỗ trợ, đặc biệt là logistics và năng lượng sạch, để đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu tư công nghệ cao.

Cũng tập trung nhấn mạnh phát triển nguồn nhân lực cần quan tâm hàng đầu, ông Phạm Quang Long- Giám đốc Kinh doanh Công ty Allied Movers (Hoa Kỳ) tại Việt Nam cho rằng, yếu tố lao động và hệ sinh thái doanh nghiệp bản địa có vai trò quyết định trong thu hút FDI lâu dài.

Nhiều địa phương chưa hút được dự án công nghệ cao do thiếu lao động có kỹ năng phù hợp cũng như chưa hình thành mạng lưới nhà cung cấp hỗ trợ cho nhà đầu tư.

Do đó, cần đẩy mạnh đào tạo nghề, nâng cao chất lượng nhân lực tại chỗ thông qua việc gắn kết doanh nghiệp với các trường đại học, cao đẳng ở địa phương, đáp ứng đúng nhu cầu của nhà đầu tư. Nguồn nhân lực dồi dào và doanh nghiệp hỗ trợ sẵn có tại chỗ sẽ giúp các tỉnh kém phát triển “ghi điểm” trong mắt nhà đầu tư khi so sánh với các địa bàn truyền thống.

Bên cạnh đó, ông Long nhấn mạnh về các chính sách ưu đãi và xúc tiến đầu tư hướng vùng. Theo ông, Chính phủ có thể nghiên cứu cơ chế ưu đãi đặc thù cho các địa phương khó khăn nhằm tạo sức hút riêng. Ví dụ, ưu đãi thuế cao hơn, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, giảm tiền thuê đất, hoặc gói hỗ trợ đào tạo lao động cho dự án đầu tư tại các tỉnh vùng sâu.

Các chính sách hỗ trợ cần linh hoạt, bền vững và phù hợp với tiềm năng của từng địa phương, đây cũng chính là định hướng mà các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang kiến nghị. Đặc biệt, hoạt động xúc tiến đầu tư cần đổi mới theo hướng “may đo” cho địa phương.

“Khi điểm nghẽn hạ tầng được tháo gỡ, nhân lực và thể chế được cải thiện, lại cộng thêm ưu đãi hợp lý, các địa phương mới nổi hoàn toàn có thể “bứt phá” thu hút FDI, giảm tải cho các trung tâm truyền thống và tạo phát triển cân bằng giữa các vùng”, ông Long nhận định.