Mặt trái của thị trường mở
Khi Việt Nam hội nhập sâu rộng, thị trường trở nên đa dạng và cởi mở hơn bao giờ hết. Nhưng chính điều đó cũng tạo điều kiện cho các dòng hàng hóa kém chất lượng, giả mạo xuất xứ, gian lận thương mại len lỏi vào mọi ngóc ngách tiêu dùng. Không chỉ ở các chợ truyền thống, hàng giả còn xuất hiện dày đặc trên sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream, núp bóng các thương hiệu uy tín.
Lỗ hổng trong phối hợp và giám sát
Một trong những thách thức lớn nhất trong cuộc chiến chống hàng giả và gian lận thương mại hiện nay chính là sự thiếu đồng bộ, thiếu liên kết giữa các lực lượng chức năng. Mỗi cơ quan, mỗi địa phương lại có một phần nhiệm vụ riêng biệt, dẫn đến tình trạng "cha chung không ai khóc" hoặc trùng lặp, chồng chéo thẩm quyền. Điều này tạo ra khoảng trống pháp lý và thực tiễn, làm giảm hiệu quả kiểm tra, xử lý vi phạm.
Hơn nữa, kẽ hở trong công nghệ truy xuất nguồn gốc và sự thiếu vắng một hệ thống dữ liệu chung cũng là nguyên nhân khiến việc kiểm soát thị trường trở nên lỏng lẻo. Các cơ quan liên quan vẫn còn vận hành theo các mô hình, quy trình truyền thống, chưa thực sự áp dụng mạnh mẽ các giải pháp số hóa và tự động hóa để quản lý hàng hóa xuyên suốt từ sản xuất đến tiêu thụ.
Ảnh minh họa quy trình truy xuất nguồn gốc hàng hóa
Việc xử lý vi phạm chủ yếu vẫn dừng lại ở mức phạt hành chính, thiếu cơ chế xử lý hình sự nghiêm khắc, khiến vi phạm tái diễn nhiều lần. Những tổ chức, đường dây buôn bán hàng giả có tổ chức chuyên nghiệp đã tìm được "vùng an toàn" để tồn tại và phát triển. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải hoàn thiện hệ thống pháp luật để có chế tài đủ mạnh, đủ răn đe, đồng thời xây dựng quy trình phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan để kịp thời ngăn chặn và triệt phá các ổ nhóm này.
Khi hàng giả trở thành mối đe dọa quốc gia
Không chỉ là câu chuyện kinh tế đơn thuần, hàng giả còn là hiểm họa lớn đối với an ninh quốc gia và sức khỏe cộng đồng. Các sản phẩm giả mạo, đặc biệt là trong lĩnh vực dược phẩm, thiết bị y tế, thiết bị điện tử, linh kiện công nghệ cao, có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng, thậm chí đe dọa trực tiếp tính mạng con người.
Hơn nữa, hàng giả bóp méo thị trường, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng, triệt tiêu động lực đổi mới sáng tạo và đầu tư của các doanh nghiệp chân chính. Khi nền tảng thị trường bị xói mòn, các nỗ lực phát triển kinh tế số, công nghiệp hóa và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu sẽ gặp rất nhiều khó khăn và rủi ro. Một nền kinh tế muốn phát triển bền vững phải dựa trên sự minh bạch, công bằng và có hệ thống quản lý hiệu quả.
Cần một cuộc tổng tiến công thực sự
Chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ trong việc thành lập tổ công tác đặc biệt và phát động đợt cao điểm truy quét hàng giả, gian lận thương mại đã thể hiện quyết tâm rất lớn. Tuy nhiên, để chiến dịch này không chỉ là phong trào nhất thời mà tạo nên bước chuyển mạnh mẽ, cần phải tập trung đồng thời vào ba trụ cột chiến lược.
Thủ tướng Phạm Minh Chính - Ảnh: VGP
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế pháp luật với các quy định rõ ràng, thống nhất, đặc biệt là bổ sung chế tài xử lý hình sự đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả có tổ chức, xuyên quốc gia. Điều này sẽ tạo sức răn đe đủ lớn để ngăn chặn tái phạm.
Thứ hai, đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ truy xuất nguồn gốc và phát triển cơ sở dữ liệu chung kết nối liên thông các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng. Việc ứng dụng công nghệ blockchain, mã QR, AI trong kiểm soát chất lượng và truy xuất sản phẩm sẽ giúp giảm thiểu rủi ro, nâng cao tính minh bạch của thị trường.
Thứ ba, minh bạch hóa và chuẩn hóa quy trình xử lý vi phạm để đảm bảo mọi khâu từ phát hiện, điều tra, xử lý đến theo dõi hậu kiểm được thực hiện đồng bộ, hiệu quả và tránh tình trạng né tránh trách nhiệm. Đây chính là yêu cầu đặt ra đối với bộ máy quản lý nhà nước trong bối cảnh thị trường mở và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Bên cạnh đó, việc xây dựng cơ chế trách nhiệm rõ ràng cho từng đơn vị, cá nhân liên quan là nguyên tắc bắt buộc. “Ai không làm hết trách nhiệm thì phải bị xử lý nghiêm” không chỉ là khẩu hiệu mà phải trở thành luật chơi bắt buộc trong quản trị công quyền. Vai trò của chính quyền địa phương và lực lượng công an cơ sở cần được phát huy tối đa trong phát hiện và xử lý vi phạm ngay từ điểm phát sinh, tránh để vấn đề kéo dài, lan rộng.
Việc chống hàng giả và gian lận thương mại không chỉ là trách nhiệm của cơ quan chức năng mà còn đòi hỏi sự tham gia tích cực của toàn xã hội, đặc biệt là người tiêu dùng, doanh nghiệp chân chính và các tổ chức xã hội. Một thị trường lành mạnh, minh bạch sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam trong tương lai.
