Kinh tế tập thể - hướng đi căn cơ cho giảm nghèo bền vững ở Hòa Xá

Từ chuyển đổi cơ cấu cây trồng đến liên kết sản xuất - tiêu thụ theo chuỗi giá trị, các mô hình kinh tế tập thể đang từng bước nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và thay đổi tư duy sản xuất của nông dân địa phương.

Đa dạng mô hình kinh tế tập thể

Trước đây, khu vực Dư Xá Thượng chủ yếu sản xuất lúa và hoa màu, hiệu quả thấp, thu nhập của người dân bấp bênh. Nhận thấy cần phải thay đổi cách làm, năm 2013, ông Nguyễn Hà Tây cùng một số hộ dân mạnh dạn liên kết, thành lập Hợp tác xã cây ăn quả Dư Xá Thượng, từng bước chuyển đổi diện tích đất lúa kém hiệu quả sang trồng các loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao như bưởi, cam, ổi, nhãn, hồng xiêm.

Những ngày đầu triển khai, Hợp tác xã phải đối mặt với nhiều khó khăn: Đất đai manh mún, vốn đầu tư hạn chế, kỹ thuật canh tác chưa đồng đều, thị trường tiêu thụ chưa ổn định, trong khi thời tiết, dịch bệnh diễn biến phức tạp. Tuy nhiên, với sự kiên trì, đoàn kết của tập thể xã viên và vai trò tiên phong, quyết đoán của Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Nguyễn Hà Tây, mô hình từng bước vượt qua thách thức, đi vào sản xuất ổn định.

Đến nay, Hợp tác xã cây ăn quả Dư Xá Thượng có 15 thành viên, quản lý 12ha vườn cây ăn quả được chăm sóc theo quy trình VietGAP. Nhiều sản phẩm chủ lực như ổi, hồng xiêm đã được công nhận OCOP 3 sao, khẳng định thương hiệu nông sản địa phương. Trung bình mỗi năm, 12ha vườn cây cho sản lượng hàng trăm tấn quả, doanh thu đạt trên 1,3 tỷ đồng, thu nhập bình quân 110–150 triệu đồng/ha, cao gấp nhiều lần so với trồng lúa trước đây.

Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mô hình còn tạo việc làm, thu nhập ổn định cho lao động địa phương, đồng thời hình thành thói quen sản xuất an toàn, có kế hoạch và gắn với thị trường. Sản phẩm của HTX hiện đã có mặt tại các chợ đầu mối, siêu thị ở Hà Nội và nhiều tỉnh, thành phố, góp phần nâng cao giá trị “quả ngọt” quê hương.

Chia sẻ kinh nghiệm, ông Nguyễn Hà Tây cho rằng, muốn nông dân làm giàu bền vững thì phải kiên trì, không ngừng học hỏi kỹ thuật mới, sản xuất theo nhu cầu thị trường và đặc biệt hướng tới canh tác sạch, hữu cơ để tạo uy tín lâu dài cho sản phẩm.

Không chỉ có cây ăn quả, xã Hòa Xá còn chú trọng phát triển các mô hình hợp tác xã, tổ hợp tác trong nhiều lĩnh vực khác. Năm 2025, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội phối hợp với Phòng Kinh tế, Hội Nông dân xã triển khai mô hình sản xuất khoai tây chế biến vụ đông tại HTX Nam Dương (15ha) và HTX Phù Lưu Hạ (10ha). Giống khoai tây Julinka được đánh giá phù hợp với điều kiện địa phương, cho năng suất cao, chất lượng tốt, toàn bộ sản phẩm được doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu, tạo đầu ra ổn định cho nông dân.

Song song với đó, UBND xã chủ động xây dựng kế hoạch sản xuất nông nghiệp ngay từ đầu năm, chỉ đạo các HTX bảo đảm thời vụ, cơ cấu giống, áp dụng tiến bộ kỹ thuật, tổ chức dịch vụ phục vụ sản xuất và nhân rộng mô hình lúa chất lượng cao J02 gắn với liên kết doanh nghiệp cung ứng giống và tiêu thụ sản phẩm.

Đến hết tháng 11-2025, toàn xã có 26 HTX đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, từng bước được củng cố, nâng cao hiệu quả. Một số HTX yếu được rà soát, hỗ trợ kiện toàn; một số HTX tiêu biểu được lựa chọn tham gia thí điểm mô hình HTX kiểu mới hiệu quả theo đề án của Trung ương.

Thay đổi tư duy sản xuất, nền tảng của giảm nghèo bền vững

Đánh giá về vai trò của kinh tế tập thể, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa Xá Phùng Thị Mai Thu khẳng định, sự phát triển của các hợp tác xã đã góp phần quan trọng trong việc khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, phát huy lợi thế nông nghiệp địa phương, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân, qua đó đóng góp thiết thực vào mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Theo bà Phùng Thị Mai Thu, thành công lớn nhất của các mô hình hợp tác xã không chỉ nằm ở con số doanh thu, mà còn ở sự thay đổi tư duy sản xuất của nông dân. Từ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, người dân đã biết liên kết, áp dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng thương hiệu và chủ động tìm kiếm thị trường. Đây chính là nền tảng để kinh tế tập thể phát triển bền vững, phù hợp nhu cầu tiêu dùng hiện đại.

Để kinh tế tập thể tiếp tục phát huy vai trò trong giảm nghèo bền vững, xã Hòa Xá xác định cần tiếp tục đồng hành, hỗ trợ các hợp tác xã về vốn vay ưu đãi, đào tạo kỹ năng quản lý, xúc tiến thương mại, hỗ trợ chứng nhận VietGAP, OCOP và xây dựng thương hiệu tập thể cho nông sản địa phương; đồng thời, khuyến khích nhân rộng các mô hình HTX kiểu mới, hoạt động bài bản gắn sản xuất với chế biến, tiêu thụ theo chuỗi giá trị.

Thực tiễn từ Hòa Xá cho thấy, khi kinh tế tập thể được tổ chức đúng hướng, có sự đồng hành của chính quyền và các tổ chức chính trị – xã hội, nông dân không chỉ cải thiện thu nhập mà còn từng bước nâng cao năng lực, tự tin vươn lên làm giàu bền vững trên chính quê hương mình. Đây cũng chính là con đường căn cơ, lâu dài để thực hiện hiệu quả mục tiêu giảm nghèo bền vững trong giai đoạn mới.

Đánh giá về công tác phát triển kinh tế tập thể gắn với mục tiêu giảm nghèo bền vững, Chủ tịch UBND xã Hòa Xá Dương Tuấn Anh khẳng định, thời gian qua, kinh tế tập thể giữ vai trò quan trọng trong việc tổ chức lại sản xuất nông nghiệp, khai thác hiệu quả tiềm năng đất đai, tạo sinh kế và việc làm ổn định cho người dân.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, hoạt động của nhiều hợp tác xã trên địa bàn chưa thực sự tương xứng với kỳ vọng. Phần lớn các HTX được thành lập theo mô hình cũ, quy mô thành viên lớn nhưng phương thức hoạt động chậm đổi mới, hiệu quả sản xuất, kinh doanh còn hạn chế. Công tác quản lý, sắp xếp HTX gặp khó khăn khi một số thành viên hội đồng quản trị tự ý nghỉ, không thực hiện đầy đủ quy trình theo Luật Hợp tác xã, dẫn đến ách tắc trong việc kiện toàn bộ máy và chuyển đổi mô hình hoạt động theo hướng hiện đại, hiệu quả hơn.

Trước những khó khăn đó, lãnh đạo xã xác định, trong giai đoạn tới, nhất là năm 2026, dự báo còn nhiều yếu tố bất thuận về thời tiết và thị trường, Hòa Xá tập trung tái cơ cấu mạnh mẽ khu vực kinh tế tập thể. Trọng tâm là rà soát, củng cố các HTX nông nghiệp hoạt động yếu; xây dựng đề án nâng cao hiệu quả HTX theo hướng tinh gọn bộ máy, rõ trách nhiệm, gắn sản xuất với nhu cầu thị trường. Xã tiếp tục triển khai các mô hình sản xuất cụ thể, phù hợp điều kiện từng HTX như: Sản xuất lạc, khoai tây, lúa theo vùng tập trung; phát triển chăn nuôi vịt thương phẩm gắn với liên kết tiêu thụ; nuôi ếch thương phẩm quy mô hộ gia đình nhằm đa dạng sinh kế, giảm rủi ro cho người dân.

Cùng với đó, địa phương đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, cơ giới hóa và công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp: Hỗ trợ máy cấy, phun thuốc bằng thiết bị bay không người lái, từng bước giảm chi phí, nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Chủ tịch UBND xã Hòa Xá Dương Tuấn Anh nhấn mạnh, xã tiếp tục đồng hành cùng các HTX, tổ hợp tác trong tiếp cận vốn, đào tạo quản lý, kết nối doanh nghiệp, tham gia chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ. Mục tiêu xuyên suốt là để kinh tế tập thể thực sự trở thành “bệ đỡ” cho nông dân, giúp người dân không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu bền vững ngay trên quê hương Hòa Xá.