TP Huế: Tăng cường bảo vệ di sản Cố đô Huế trước tác động mưa lũ

Khu vực Đại Nội Huế bị ngập 0,3–0,5m trong đợt mưa lũ cuối tháng 10, đầu tháng 11 vừa qua. Ảnh: IOC Huế

Di tích bị ngập sâu

Năm 1993, Quần thể Di tích Cố đô Huế được UNESCO ghi danh là Di sản thế giới thứ 410 và là Di sản thế giới đầu tiên của Việt Nam. Hệ thống di tích bao gồm Đại Nội, Hoàng thành, các cung điện, lăng tẩm cùng nhiều công trình có giá trị kiến trúc, lịch sử đặc biệt.

Trong nhiều năm qua, tỉnh Thừa Thiên Huế và TP Huế đã triển khai nhiều dự án tu bổ, bảo tồn và phục hồi các nhóm di tích nhằm gìn giữ giá trị nguyên gốc và phục vụ phát triển du lịch.

Tuy nhiên, chuỗi mưa lũ lớn xảy ra từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 11 đã tác động mạnh đến nhiều điểm di tích, làm phát sinh nhiều nguy cơ xuống cấp, sạt lở và ảnh hưởng đến kết cấu công trình.

Theo thống kê, ba đợt mưa lũ liên tiếp từ ngày 27/10 khiến 32/40 xã, phường của TP Huế ngập sâu. Trong số đó, nhiều di tích nằm ở vùng thấp trũng hoặc ven sông bị ảnh hưởng trực tiếp. Lực lượng chức năng, cán bộ di tích và người dân đã huy động máy bơm, bao cát, vật tư chống ngập để bảo vệ công trình, đồng thời đảm bảo an toàn cho du khách.

Tại Đại Nội, mực nước có thời điểm dâng lên 0,3–0,5m, gây ngập một số khu vực bên trong. Lăng vua Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Dục Đức ghi nhận mức ngập từ 1 đến 1,7m ở một số khu vực. Lầu Tàng Thơ – nơi lưu trữ tài liệu lịch sử quan trọng cũng bị nước tràn vào với mức ngập hơn 1m. Đoạn kè hồ ở lăng Tự Đức bị sạt lở khoảng 10m, hệ thống cột gỗ ở Trường lang Đại Cung Môn bị ngâm nước, nguy cơ ảnh hưởng đến tuổi thọ công trình.

Các chuyên gia cho biết nước ngập kéo dài có thể làm ảnh hưởng đến vật liệu gỗ, gạch, vữa truyền thống và tiềm ẩn nguy cơ hư hại tư liệu nếu không xử lý kịp thời.

Trong đợt mưa lũ vừa qua, di tích Tháp Chăm Phú Diên tại xã Phú Vinh cũng bị nước lũ bao phủ trong nhiều ngày. Tháp được phát hiện vào năm 2001 dưới lớp cát ven biển và được đánh giá có giá trị lớn về lịch sử, khảo cổ và văn hóa.

Công trình đã được công nhận là Di tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp quốc gia và được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập kỷ lục vào năm 2022 Tháp Phú Diên – tháp Chăm cổ chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên tại Việt Nam. Đồng thời Liên minh Kỷ lục Thế giới ghi nhận kỷ lục “Tháp Chăm cổ bằng gạch chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên trên thế giới”.

Với đặc trưng vật liệu gạch Chăm, việc ngập sâu trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến độ bền của tường gạch và nền móng. Các nhà nghiên cứu từng khuyến nghị cần có giải pháp kiểm soát thoát nước và hệ thống che chắn phù hợp đối với các di tích ven biển hoặc nằm trong vùng trũng.

Bảo đảm an toàn cho di tích

Sự cố nghiêm trọng nhất là việc đổ sập một đoạn tường thành dài 14,2m, cao trung bình 4,3m tại mặt Bắc Hoàng thành, giáp đường Đặng Thái Thân, cách Cửa Hòa Bình khoảng 180m về phía Đông. Ngày 20/11, UBND TP Huế ban hành Quyết định 3550/QĐ-UBND công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai tại khu vực này.

Theo đánh giá, mưa lớn kéo dài, nước sông Hương dâng cao, tình trạng ngập úng nhiều ngày đã gây thấm nước, xói nền chân tường và làm suy giảm kết cấu gạch vồ – vữa vôi truyền thống. Tường được xây theo cấu trúc ba lớp gồm: Gạch vồ ở hai mặt và đất sét nén ở giữa. Độ bão hòa nước cao khiến lớp đất sét mất liên kết, kết hợp với rung chấn giao thông và quá trình phong hóa lâu dài dẫn đến sập đổ. Khu vực lân cận xuất hiện hiện tượng lún, nghiêng và rạn nứt.

UBND TP Huế yêu cầu triển khai ngay các biện pháp khẩn cấp: Gia cố, giằng chống các đoạn tường có nguy cơ sập; cắm biển cảnh báo, khoanh vùng nguy hiểm, bố trí lực lượng trực đảm bảo an toàn; theo dõi thường xuyên diễn biến hiện trường, cập nhật và báo cáo kịp thời; huy động nguồn lực hợp pháp để xử lý sự cố theo quy định.

Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế được giao đánh giá tổng thể các hạng mục tường thành; lập phương án bảo vệ di tích; nghiên cứu xây dựng dự án xử lý tình huống khẩn cấp và đề xuất quy mô, nguồn kinh phí thực hiện; phối hợp Sở Xây dựng tham mưu kết thúc tình huống khẩn cấp sau khi khắc phục hoàn toàn.

Liên quan sự cố sập tường Hoàng thành, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương đã ký văn bản đề nghị UBND TP Huế khẩn trương chỉ đạo các đơn vị chức năng kiểm tra hiện trạng kỹ thuật của đoạn tường bị sập và toàn bộ các hạng mục liên quan; đồng thời rà soát hệ thống mái ngói, nền móng và hạ tầng kỹ thuật trong phạm vi Quần thể Di tích Cố đô Huế để đánh giá mức độ an toàn chung.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị địa phương tổ chức bảo vệ hiện trường nghiêm ngặt, tránh xảy ra thêm các điểm sập, sạt lở, bảo đảm an toàn cho di tích và khu dân cư lân cận.

Song song đó, UBND TP Huế cần chỉ đạo kiểm kê, đánh giá tình trạng bảo quản di vật – cổ vật và xây dựng phương án bảo quản phù hợp; ưu tiên phân bổ kinh phí và giao Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế tiếp tục rà soát khu vực tường thành bị sập, nhanh chóng lập phương án tu bổ, tôn tạo.

Về dài hạn, Bộ đề nghị địa phương xây dựng kế hoạch quản lý nguy cơ thảm họa đối với hệ thống di tích, nhằm chủ động nhận diện, phòng ngừa, ứng phó, giảm thiểu và bảo đảm khả năng phục hồi sau rủi ro do thiên tai cho các di tích trên địa bàn.