Giáo viên nói gì khi bị 'cấm tuyệt đối' giao bài tập về nhà?

Với người ủng hộ, đây là bước đi tiến bộ, giúp học sinh được nghỉ ngơi, phát triển toàn diện. Nhưng với không ít giáo viên, đặc biệt là những người đã gắn bó lâu năm với bậc tiểu học, lệnh “cấm tuyệt đối” này lại đặt ra không ít băn khoăn: liệu có thể học tốt mà không cần luyện tập?

Thầy Đồng Thế Vũ, giáo viên tiểu học hơn 25 năm kinh nghiệm tại Hà Nội, chia sẻ rằng ông “rất trăn trở” khi đọc công văn trên.

“Về mặt tinh thần, chủ trương này rất nhân văn, giúp học sinh được thư giãn sau những giờ học dài, hướng đến một nền giáo dục không áp lực, điều mà nhiều quốc gia tiên tiến như Phần Lan đã làm”, thầy Vũ nói.

Nhưng nếu hiểu và thực hiện một cách cực đoan, hậu quả có thể là thế hệ học sinh thiếu thói quen tự học, tự rèn, thiếu nền tảng để học lên các cấp cao hơn.

Thầy kể, từng chứng kiến cháu ruột học lớp 4 mỗi tối phải làm hàng chục bài Toán, Tiếng Việt đến 10 giờ đêm mới xong. Quá tải là có thật. Nhưng không vì thế mà cấm hoàn toàn bài tập về nhà. Bởi học mà không ôn, không luyện, thì kiến thức sớm muộn cũng rơi rụng.

Theo thầy Vũ, năng lực tập trung của học sinh tiểu học còn hạn chế, lớp học lại đông, nên dù giáo viên cố gắng đến đâu, nhiều em vẫn cần thời gian tự học thêm ở nhà để củng cố. Nếu lớp 1 không đọc lại bài, lớp 2 không viết lại vài dòng chữ, lớp 3 không làm lại phép toán, thì việc ghi nhớ và hình thành thói quen học tập sẽ bị đứt gãy. Một nền giáo dục tốt không chỉ dạy kiến thức, mà phải dạy trẻ biết cách học.

Do đó, vấn đề không nằm ở “giao hay không giao bài tập”, mà ở cách giao và mục đích giao.

“Giáo viên không nên giao bài theo kiểu máy móc, mà cần sáng tạo để việc ôn tập trở nên nhẹ nhàng, hứng thú”, thầy Vũ gợi ý.

Thay vì bảo học sinh ‘về nhà đọc lại bài và trả lời câu hỏi’, có thể dặn ‘con hãy đọc cho bố mẹ nghe, rồi kể xem con thích nhân vật nào nhất’. Khi đó, trẻ vẫn ôn bài, phụ huynh cũng được tham gia vào quá trình học của con.

Thầy Đồng Thế Vũ cho rằng, không thể dồn hết trách nhiệm lên vai giáo viên. “Con của bạn chậm hơn người khác, cô giáo cùng lắm dạy một năm, nhưng bạn sẽ đồng hành với con cả đời. Nếu không cùng phối hợp, giáo viên có tốt đến mấy cũng không thể thay thế vai trò của cha mẹ.”

Theo thầy Vũ, điều quan trọng là trao quyền linh hoạt cho giáo viên. “Không ai hiểu năng lực từng học sinh bằng người đứng lớp. Nếu cấm tuyệt đối, giáo viên sẽ mất đi quyền sư phạm, mà học sinh lại thiệt thòi. Nên quy định theo hướng khuyến khích: chỉ giao khi thật sự cần, bài tập ngắn gọn, gắn với thực tế và mang tính trải nghiệm.”

Trên các diễn đàn giáo viên, câu chuyện “bài tập về nhà” đang thu hút nhiều chia sẻ.

Cô Chu Thị Đậu, giáo viên cấp 3 đã nghỉ hưu ở Quảng Ninh, hiện đang kèm cháu lớp 1 và lớp 5 đồng tình rằng giao bài hợp lý vẫn cần thiết: “Mỗi tối, tôi chỉ cho các cháu làm bài khoảng 30-45 phút. Không phải để ép học, mà để xem con hiểu bài đến đâu, kịp thời uốn nắn. Nhiều cháu khi bố mẹ hỏi ‘hôm nay học gì’ lại không nhớ. Nếu không củng cố, kiến thức trôi rất nhanh”.

Thầy Bùi Nam Anh, giáo viên tiểu học ở Hải Phòng thì chọn cách dung hòa giữa quy định và thực tế: “Tôi nói trước với phụ huynh: Thầy cô không bắt buộc giao bài tập, nhưng sẽ gửi file bài trên nhóm lớp. Ai muốn cho con ôn thêm thì tải về, ai không muốn thì thôi. Bài chia thành hai mức độ cơ bản và nâng cao nhẹ kèm file đáp án cho phụ huynh tham khảo. Như vậy, ai cũng vui, mà học sinh nào cũng có lựa chọn phù hợp”.

Theo thầy Bùi Nam Anh, điểm mấu chốt là thống nhất tinh thần giữa giáo viên và cha mẹ: “Đừng để bài tập trở thành gánh nặng, nhưng cũng đừng biến việc học thành cuộc dạo chơi. Trẻ con cần được rèn thói quen, chứ không phải bị thúc ép hay thả nổi”.

Câu chuyện “bài tập về nhà” thực chất là phép thử của triết lý giáo dục Việt Nam hiện nay: chúng ta muốn đào tạo con người như thế nào? Nếu chỉ hướng đến sự thoải mái, trẻ sẽ thiếu khả năng chịu đựng, thiếu tính kỷ luật. Nếu quá nhấn mạnh thành tích, trẻ lại mất niềm vui học tập. Một nền giáo dục tiên tiến không nằm ở việc cấm hay cho phép, mà ở chỗ biết tạo ra áp lực vừa đủ để học sinh học mà vẫn thấy hạnh phúc.

Không có áp lực thì không có kim cương. Nhưng áp lực phải được kiểm soát bằng sự hiểu biết và tình thương.

Nhiều giáo viên cho rằng việc “cấm tuyệt đối giao bài tập” vô tình đánh đồng tất cả các trường, các lớp, trong khi điều kiện học tập, sĩ số, năng lực học sinh rất khác nhau. Ở vùng nông thôn, học sinh ít điều kiện tiếp cận học liệu, bài tập ở nhà là cách để duy trì nền nếp học. Trong khi ở thành phố, nơi học sinh học hai buổi, nhiều em có thể học thêm kỹ năng, ngoại ngữ khi đó việc không giao bài tập cũng hợp lý.

Một cô giáo tiểu học ở Bắc Ninh chia sẻ thẳng thắn: “Không bài tập, phụ huynh vui, trẻ cũng vui. Nhưng đến khi thi giữa kỳ, học sinh quên gần hết, ai chịu trách nhiệm? Cô giáo bị đánh giá năng lực yếu, phụ huynh lại quay ra phàn nàn. Nên nếu không cho giao bài, hãy cùng xây dựng hướng dẫn học tại nhà, thay vì chỉ cấm”.

Tại Phần Lan, quốc gia thường được nhắc đến như hình mẫu học sinh gần như không có bài tập về nhà, nhưng ở đó lớp học chỉ khoảng 15–20 em, giáo viên có thời gian kèm từng học sinh và cha mẹ dành trung bình 1-2 tiếng mỗi ngày để cùng con đọc sách, chơi học.

“Chúng ta đang học mô hình của họ, nhưng chưa có điều kiện tương đương. Nếu chưa thể đảm bảo chất lượng học trên lớp, thì việc cấm học ở nhà là chưa phù hợp” thầy Đồng Thế Vũ nhận xét.

Sau tất cả, tranh luận “có nên giao bài tập về nhà hay không” không phải để tìm ra một đáp án tuyệt đối, mà để mỗi người trong hệ thống giáo dục từ lãnh đạo, giáo viên, đến phụ huynh cùng nhìn lại: chúng ta đang dạy và học vì điều gì?

Nếu bài tập chỉ là những trang giấy vô cảm, học sinh làm trong mệt mỏi, thì dù ít hay nhiều đều vô nghĩa. Nhưng nếu đó là cơ hội để trẻ khám phá, gắn bó với gia đình, tự tin khi đến lớp, thì một bài tập nhỏ cũng có thể tạo nên một bước tiến lớn trong nhận thức.

Giáo dục, cuối cùng, không nằm ở con số bài tập mà ở cách ta gieo vào trẻ tình yêu học hỏi và niềm tin vào chính mình. Và để làm được điều đó, như lời thầy Vũ nói: "Hãy để học sinh được học bằng niềm vui, luyện tập bằng sự tự giác, và trưởng thành bằng chính trải nghiệm của các em".