Bộ GD&ĐT trăn trở tình trạng nhân tài Olympic 'một đi không trở về'
Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) rất trăn trở trước tình trạng phần lớn học sinh đoạt giải các kỳ Olympic lại lựa chọn du học và ở lại nước ngoài làm việc.
Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, giai đoạn 2016-2024, cả nước có 220 học sinh đạt huy chương Olympic khu vực và quốc tế. Trong số này, 146 em (chiếm 66%) chọn du học tại Mỹ, Singapore, Anh, Pháp, Australia… và đa số hiện làm việc ở các quốc gia phát triển nhờ môi trường nghiên cứu tốt và chế độ đãi ngộ cao.
Ông Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT), nhìn nhận việc đào tạo học sinh giỏi những năm qua đã có nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên công tác sử dụng và phát triển nhân lực tinh hoa vẫn còn hạn chế.
Đội tuyển quốc gia Việt Nam tham dự Olympic Trí tuệ nhân tạo quốc tế (IOAI) 2025 tại Bắc Kinh. Ảnh: Bộ GD&ĐT
“Không chỉ dừng lại ở huy chương, các em còn một chặng đường cống hiến dài khoảng 40 năm. Làm thế nào để các em quay lại và góp sức cho đất nước?”, ông nói.
Theo Bộ GD&ĐT, nguyên nhân chính khiến tài năng trẻ rời Việt Nam gồm: thiếu cơ chế đào tạo và đãi ngộ đặc thù; môi trường làm việc trong nước chưa tạo điều kiện phát triển; thiếu mạng lưới kết nối để các em đóng góp lâu dài cho khoa học trong nước.
Trước thực tế đó, Bộ GD&ĐT cho biết đang phối hợp các bộ, ngành xây dựng Đề án chiến lược quốc gia về phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhân tài trẻ. Đề án hướng tới tạo điều kiện để học sinh xuất sắc được học vượt cấp, có cơ hội học tập kết hợp trong nước – quốc tế và được hỗ trợ định hướng nghề nghiệp, nghiên cứu khoa học ngay từ sớm.
Cùng với đó, Bộ đề nghị các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước xây dựng chương trình đào tạo xuất sắc, tăng cơ hội học tập và nghiên cứu cho học sinh đạt giải quốc tế.
Kỳ tích tại IPhO 2025 một lần nữa chứng minh: học sinh Việt Nam không chỉ theo kịp trình độ khu vực mà đang vươn lên mạnh mẽ trong sân chơi trí tuệ toàn cầu, sánh vai cùng các cường quốc khoa học như Mỹ, Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc, Singapore...
“Giữ được các em cũng là yếu tố quan trọng để nâng chất lượng đại học Việt Nam, qua đó cải thiện vị trí xếp hạng toàn cầu”, ông Chương nhấn mạnh.
Ở góc độ đoàn huấn luyện, cô Nguyễn Thị Thu Hà, Trưởng đoàn Việt Nam tại Olympic Hóa học quốc tế 2023-2025 cho biết, nhiều học sinh từng trao đổi với cô mong muốn có cơ chế hỗ trợ khi du học cũng như cơ hội hợp tác nghiên cứu với các nhóm chuyên gia trong nước để duy trì kết nối và cân nhắc trở về làm việc.
Trong giai đoạn 2016-2025, học sinh Việt Nam đã giành tổng cộng 112 huy chương vàng, 140 bạc, 89 đồng và 21 bằng khen tại các kỳ Olympic ở năm môn: Toán, Lý, Hóa, Sinh và Tin học. Việt Nam thường nằm trong nhóm 10 quốc gia có thành tích tốt nhất; riêng đội Olympic Hóa học duy trì top 5 thế giới từ năm 2020.
Theo Bộ GD&ĐT, việc tạo động lực để nhân tài gắn bó với đất nước là nhiệm vụ cấp bách, cần sự phối hợp của các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng khoa học. Đây cũng là giải pháp trọng tâm nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ tiến trình đổi mới, hội nhập quốc tế trong giai đoạn mới.
