Doanh nghiệp làm hàng giả, kém chất lượng phải xử rất nặng, bồi thường khách hàng

Bà Thu nhắc đến hồi chuông cảnh báo nguy hiểm liên quan chất lượng, nguồn gốc hàng hóa, sản phẩm, khi vừa qua, hàng loạt vụ thực phẩm chức năng giả được các cơ quan chức năng phát hiện.

Có khá nhiều quy định quản lý, vẫn xảy ra thuốc giả, sữa giả

Trong quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa, dự thảo luật quy định khuyến khích hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc và công nghệ số, song theo đại biểu Trần Khánh Thu, có những sản phẩm (như thực phẩm) phải bắt buộc áp dụng biện pháp truy xuất nguồn gốc hàng hóa, không phải chỉ là khuyến khích.

Đại biểu Quốc hội Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình)

“Với sản phẩm như sữa, thực phẩm chức năng, dù đã có khá nhiều quy định quản lý nhưng vẫn xảy ra tình trạng sản xuất thuốc giả, sữa giả, thậm chí kéo dài nhiều năm mới bị phát hiện, gây bức xúc, lo lắng cho người dân”, bà Thu nêu thực tế.

Vấn đề trên, theo bà Thu, nằm ở quy định doanh nghiệp được tự công bố thông tin về thành phần, xuất xứ mà không cần chờ phê duyệt trước khi lưu hành, không cần cơ quan quản lý chuyên ngành kiểm nghiệm, xác nhận trước khi đưa ra thị trường.

Chính sách trên nhằm tạo thuận lợi, giảm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, nhưng cũng bộc lộ nhiều lỗ hổng và rủi ro cho sức khỏe cộng đồng và công tác quản lý Nhà nước, theo lời đại biểu Trần Khánh Thu.

Bà nhận định, khi doanh nghiệp chạy theo lợi nhuận mà bỏ qua các tiêu chuẩn an toàn, nguy cơ sản phẩm gây hại sức khỏe, ngộ độc, bùng phát dịch bệnh thực phẩm sẽ tăng cao.

Góp ý sửa đổi những bất cập này, bà Thu đề nghị nâng cao trách nhiệm thực thi, siết chặt hậu kiểm; ứng dụng công nghệ minh bạch hóa yêu cầu sản phẩm tự công bố phải công khai trực tuyến bắt buộc và minh bạch hồ sơ trên cổng thông tin quốc gia, dễ dàng tra cứu truy xuất nguồn gốc, tên nhà sản xuất, kinh doanh.

Đồng thời, bà đề nghị điều chỉnh việc đăng ký bắt buộc đối với nhóm sản phẩm có nguy cơ và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt…

“Cần cấm quảng cáo quá mức về công dụng sản phẩm. Những tuyên bố như chữa bách bệnh, giảm cân cấp tốc, phải bị quản lý nghiêm ngặt”, bà Thu nêu quan điểm.

Bên cạnh đó, nữ đại biểu cho rằng cần quy định ngay trong luật này với sai phạm của sản phẩm hàng hóa ảnh hưởng đến sức khỏe, phải tăng mạnh chế tài, hình phạt.

“Doanh nghiệp nào có hành vi này cần bị xử phạt rất nặng, đình chỉ lưu hành, thậm chí yêu cầu dừng sản xuất toàn bộ; truy cứu trách nhiệm hình sự với trường hợp gian dối, gây hậu quả nghiêm trọng. Công khai tên doanh nghiệp vi phạm trên toàn quốc”, bà Thu nói.

Đồng thời, theo bà Thu, phải yêu cầu doanh nghiệp có trách nhiệm bồi thường cho khách hàng đã mua, sử dụng sản phẩm đó.

Hậu kiểm chất lượng sản phẩm còn nặng hình thức, bị động

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) cho rằng, một trong những điểm còn hạn chế của dự thảo luật là chưa sửa đổi tương xứng các quy định về kiểm tra, hậu kiểm – một trụ cột quan trọng trong hệ thống bảo đảm chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội). Ảnh: P.Thắng

Theo bà Hà, hiện nay, số lượng sản phẩm, hàng hóa thực hiện công bố hoặc tự công bố ngày càng tăng, trong khi đội ngũ làm công tác hậu kiểm còn mỏng, phương tiện kỹ thuật hạn chế.

“Công tác hậu kiểm còn nặng tính hình thức, bị động, thiếu cơ chế phân tích rủi ro, thiếu kết nối dữ liệu, thiếu hệ thống giám sát cảnh báo và chưa có cơ chế huy động lực lượng xã hội tham gia”, bà Hà nói.

Dự thảo luật quy định chỉ cho phép kiểm tra khi đã có dấu hiệu sai phạm hoặc có phản ánh, cảnh báo từ cơ quan chức năng, tổ chức quốc tế hoặc người tiêu dùng.

Cho rằng quy định trên mang tính “thụ động”, bà Hà nói, cách tiếp cận trong kiểm tra chưa đúng với nguyên tắc quản lý rủi ro và cũng không phù hợp với nguyên tắc "bảo vệ người tiêu dùng là mục tiêu cao nhất" của hệ thống bảo đảm chất lượng.

Từ đó, bà Hà đề xuất bổ sung một điều riêng hoặc sửa đổi các điều khoản liên quan đến cơ chế hậu kiểm theo hướng áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro.

“Cần tập trung hậu kiểm có trọng tâm, trọng điểm với nhóm sản phẩm, hàng hóa thuộc nhóm rủi ro cao hoặc các tổ chức, cá nhân từng bị xử lý vi phạm nhiều lần, nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực và nâng cao tính phòng ngừa, răn đe”, bà Hà nhấn mạnh.

Song song, cần bổ sung quy định cụ thể về vai trò, trách nhiệm và phương thức tham gia của các tổ chức xã hội, đặc biệt là các hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hoạt động hậu kiểm.

Bà Hà kiến nghị, sửa đổi Điều 22 của luật hiện hành để tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho các tổ chức này được tham gia giám sát, kiến nghị thu hồi, công khai vi phạm.

“Cần quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn, cơ chế phối hợp và bảo vệ thông tin đối với các tổ chức này”, bà Hà góp ý.

Đại biểu đoàn Hà Nội cũng đề nghị chuyển từ cơ chế kiểm tra thụ động sang chủ động, có kế hoạch, dựa trên phân tích dữ liệu và phản ánh từ nhiều nguồn, chứ không chỉ chờ đến khi có vi phạm mới xử lý.

Ngoài ra, bổ sung quy định về công khai kết quả hậu kiểm và áp dụng cơ chế thu hồi bắt buộc và triệt để toàn bộ lô sản phẩm có nguy cơ mất an toàn, đặc biệt là với sản phẩm rủi ro cao.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp này.