AI - tri kỷ ảo, hệ lụy thật!

Dễ dàng nhận thấy, sự lệ thuộc của con người không dừng lại ở các vấn đề có liên quan đến công việc, học tập, sinh hoạt, mà ngay cả những vấn đề liên quan đến tâm lý, tình cảm. Một xu hướng đang âm thầm lan rộng, đó là lạm dụng ChatGPT và các công cụ AI để trút bầu tâm sự, thay cho giao tiếp giữa người với người. Hệ quả của điều đó, đôi khi lại là những câu chuyện đáng buồn.

Trên mạng xã hội, không khó để bắt gặp những chia sẻ kiểu như: “Tôi kể chuyện tình cảm cho ChatGPT nghe mỗi tối”, hay “ChatGPT hiểu tôi hơn cả bạn bè ngoài đời”. Thoạt nghe, đó có vẻ chỉ là những lời nói đùa. Nhưng thực tế, đã có không ít người trẻ, thậm chí cả người trung niên, tìm đến chatbot như một tri kỷ ảo, một “người” biết lắng nghe, không phán xét, luôn sẵn sàng đáp lại. Sự tiện lợi, tốc độ phản hồi và cảm giác “được thấu hiểu”, khiến nhiều người dần đánh mất thói quen trò chuyện, giao tiếp, tương tác với những người xung quanh mình.

Dù tiện ích đến mấy, nhưng AI không phải là con người. Nó chỉ là công cụ do con người tạo ra bằng những thuật toán số, nên AI sẽ không thể hiểu trọn vẹn nỗi buồn, niềm vui, sự đau khổ, tổn thương hay hạnh phúc. Khi người dùng quên mất ranh giới đó, bi kịch có thể xảy ra.

Gần đây, ở nước Mỹ đã xảy ra trường hợp gây xôn xao dư luận, hai thanh niên trẻ tuổi (Zane Shamblin, 23 tuổi và Adam Raine, 16 tuổi) vì trầm cảm, đã thường xuyên trò chuyện với chatbot. Họ dần tin rằng, “người bạn ảo” ấy là duy nhất hiểu mình trước khi chọn kết thúc cuộc đời một cách vô lý. Ở Việt Nam, tuy chưa ghi nhận những vụ việc tương tự ở mức độ nghiêm trọng, nhưng các chuyên gia tâm lý đã cảnh báo sự cô đơn trong thời đại kỹ thuật số đang trở thành một vấn đề xã hội mới.

Trên thực tế, ChatGPT và các công cụ AI chỉ có thể hỗ trợ lắng nghe, gợi ý giải pháp, nhưng chúng không thể thay thế mối quan hệ thật giữa con người với con người. Khi chúng ta coi chatbot như một người bạn tâm lý, là lúc sự lệch chuẩn cảm xúc bắt đầu xuất hiện.

Nguy hiểm hơn, nếu vô tình chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm khi “tâm sự” cùng AI, mà không nhận ra rủi ro bảo mật, những dữ liệu đó, nếu bị khai thác, có thể bị sử dụng vào mục đích xấu, hoặc khiến người dùng trở thành nạn nhân của các vụ lừa đảo tinh vi.

Các chuyên gia công nghệ khuyến cáo, cần đặt giới hạn rõ ràng giữa việc dùng AI để hỗ trợ và sử dụng AI để thay thế con người. AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không phải con người, không thể thay thế con người và càng không phải là “người bạn thân”. Khi cảm thấy bế tắc hay gặp các vấn đề về tâm lý, chúng ta cần tìm đến sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè, hay chuyên gia tâm lý để được “chữa lành”.

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo là điều không thể đảo ngược, con người phải định hướng cách sống cùng AI một cách an toàn, lành mạnh, đừng để các công cụ AI dẫn dắt, “thao túng tâm lý”.