Nghị định 217 - cơ sở pháp lý quan trọng cho hoạt động kiểm tra chuyên ngành

Ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế - đơn vị được Thanh tra Chính phủ giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng Nghị định 217. Ảnh: H.T

Thiết lập khuôn khổ pháp lý thống nhất, toàn diện về kiểm tra chuyên ngành

Theo Kết luận số 134-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, tổ chức bộ máy hệ thống cơ quan thanh tra hoạt động theo 2 cấp ở Trung ương và địa phương. Sau khi sắp xếp, các cơ quan không còn tổ chức thanh tra thì thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý Nhà nước.

Luật Thanh tra năm 2025 quy định tổ chức và hoạt động thanh tra nhưng cũng có đề cập đến hoạt động kiểm tra chuyên ngành. Khoản 2 Điều 61 Luật Thanh tra quy định: “Chính phủ quy định về hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các cơ quan quản lý nhà nước, trừ trường hợp luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội có quy định khác”.

Với quy định nêu trên, Luật Thanh tra năm 2025 đã đặt nền móng cho việc xây dựng các quy phạm pháp luật để điều chỉnh các nội dung liên quan đến hoạt động kiểm tra chuyên ngành - một hoạt động có tính chất đặc thù, gắn liền với chức năng quản lý Nhà nước theo ngành, lĩnh vực của các bộ, cơ quan ngang bộ và chính quyền địa phương.

Vì vậy, việc xây dựng và ban hành nghị định về hoạt động kiểm tra chuyên ngành là yêu cầu khách quan và cần thiết, nhằm thiết lập khuôn khổ pháp lý đầy đủ, thống nhất, điều chỉnh toàn diện các nội dung về kiểm tra chuyên ngành, từ phạm vi,  nguyên tắc, thẩm quyền, quy trình kiểm tra chuyên ngành, trách nhiệm tổ chức thực hiện và xử lý vi phạm.

Điểm nhấn trong quá trình cải cách thủ tục hành chính

Vụ Pháp chế là đơn vị được Thanh tra Chính phủ giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng Nghị định. Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra, TS. Trần Đăng Vinh - Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết, thực tiễn cho thấy, nếu không có quy định rõ ràng về hoạt động kiểm tra chuyên ngành thì các cơ quan quản lý Nhà nước gặp khó khăn trong hoạt động kiểm tra chuyên ngành; dễ xảy ra tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động kiểm tra chuyên ngành với hoạt động thanh tra, kiểm toán, thậm chí là với hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các cơ quan khác. Điều này vừa gây phiền hà cho doanh nghiệp, người dân, vừa làm giảm hiệu quả quản lý Nhà nước.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế nhấn mạnh, Nghị định có những quy phạm để khắc phục hạn chế thông qua nguyên tắc không chồng chéo, trùng lặp giữa các hoạt động thanh tra, kiểm tra và kiểm toán. Đồng thời, bảo đảm hoạt động kiểm tra chuyên ngành trở thành một công cụ quản lý Nhà nước hiệu quả, minh bạch, đề cao trách nhiệm trong thi hành công vụ và chấp hành pháp luật.

“Mặt khác, Nghị định cũng quy định nhiều nội dung quan trọng, được các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp quan tâm. Điểm nổi bật nhất của Nghị định này là quy trình kiểm tra linh hoạt, ngắn gọn, thời gian kiểm tra ít hơn so với hoạt động thanh tra chuyên ngành trước đây. Đây cũng là điểm nhấn trong quá trình cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh”, TS. Trần Đăng Vinh chia sẻ.

Ông cũng cho biết thêm, Nghị định này được xây dựng trong một thời gian rất ngắn nhằm tạo lập cơ sở pháp lý cho hoạt động kiểm tra chuyên ngành sau khi sắp xếp, tinh gọn hệ thống cơ quan thanh tra theo Kết luận số 134 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Việc không tổ chức Thanh tra Bộ (trừ Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Ngân hàng Nhà nước), Thanh tra Cục, Thanh tra sở, Thanh tra huyện; không tổ chức thanh tra chuyên ngành mà chuyển sang thực hiện chức năng kiểm tra chuyên ngành đối với cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành, đòi hỏi phải xây dựng cơ sở pháp lý cho hoạt động kiểm tra chuyên ngành.

Quá trình xây dựng Nghị định, Thanh tra Chính phủ lấy ý kiến rộng rãi, được Bộ Tư pháp thẩm định kỹ lưỡng và Thanh tra Chính phủ tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến thẩm định và các thành viên Chính phủ để báo cáo, trình Thủ tướng Chính phủ ký ban hành. Nghị định này là bước đi quan trọng trong hoàn thiện thể chế pháp luật về hoạt động kiểm tra chuyên ngành, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương thức quản lý Nhà nước trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.