Bước tiến “hâm nóng” quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ

Với việc hai nước chiếm gần 35% dân số thế giới và là những nền kinh tế hàng đầu, chuyển động tích cực trong quan hệ song phương sẽ có tác động lan tỏa toàn cầu.

Sau khi Hãng hàng không IndiGo, hãng bay lớn nhất của Ấn Độ, thông báo khai trương đường bay hằng ngày Kolkata - Quảng Châu từ ngày 26-10 và lên kế hoạch mở thêm tuyến bay từ New Delhi tới một thành phố lớn khác của Trung Quốc trong thời gian tới. Đồng thời, Hãng hàng không Trung Quốc China Eastern Airlines cũng dự kiến mở lại tuyến bay từ Thượng Hải tới New Delhi từ ngày 9-11-2025.

Hai quốc gia cho rằng, việc nối lại các chuyến bay là bước đi quan trọng về hợp tác song phương trong bối cảnh Bắc Kinh và New Delhi đang nỗ lực làm ấm lại quan hệ song phương sau những căng thẳng do đụng độ ở biên giới vào năm 2020.

Động thái trên diễn ra chỉ một tháng sau chuyến thăm Trung Quốc lần đầu tiên trong 7 năm của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) tại Thiên Tân. Tại đây, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhất trí thúc đẩy quan hệ kinh tế và duy trì hòa bình tại khu vực biên giới tranh chấp.

Trước đó, đụng độ giữa binh sĩ hai nước tại khu vực Demchok và Depsang ở vùng Đông Ladakh (mà Trung Quốc gọi là Aksai Chin) xảy ra hồi tháng 7-2020 đã khiến ít nhất 20 binh sĩ Ấn Độ và 4 binh sĩ Trung Quốc thiệt mạng. Sau cuộc giao tranh, quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc rơi vào trạng thái căng thẳng nhất trong vòng hơn 40 năm, ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực. Riêng về kinh tế, Ấn Độ cấm hơn 300 ứng dụng của Trung Quốc như TikTok, WeChat, Baidu… với lý do “đe dọa an ninh quốc gia”. Trong khi đó, đầu tư của Trung Quốc vào các công ty khởi nghiệp Ấn Độ giảm mạnh.

Tuy nhiên, từ năm 2023 đến 2025, hai bên đã dần chuyển hướng sang đối thoại và xây dựng lại niềm tin thông qua nhiều vòng đàm phán quân sự và ngoại giao để giảm căng thẳng. Đến cuối năm 2024, Trung Quốc và Ấn Độ bắt đầu rút quân khỏi 2 điểm xung đột ở Demchok và Depsang, đồng thời nối lại tuần tra dọc Đường kiểm soát thực tế (LAC) ở Đông Ladakh (Aksai Chin), khôi phục thỏa thuận như trước khi xung đột nổ ra.

Theo các nhà phân tích, động thái cải thiện quan hệ giữa Bắc Kinh và New Delhi diễn ra trong bối cảnh Mỹ vừa áp thuế 50% với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ và cảnh báo sẽ tăng thuế 100% với nhiều sản phẩm từ Trung Quốc. Điều này thúc đẩy hai quốc gia tìm kiếm đối tác thay thế. Theo nhà kinh tế học Mỹ Richard Wolff, các biện pháp thuế quan của Washington vô tình khiến New Delhi và Bắc Kinh xích lại gần nhau, đồng thời tạo cơ hội để Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu (BRICS) mà Ấn Độ và Trung Quốc đều là thành viên sáng lập tăng cường hợp tác như một lựa chọn thay thế khả thi.

Cụ thể, với Ấn Độ, đây là cơ hội giảm phụ thuộc vào Mỹ, tiếp cận công nghệ và chuỗi cung ứng quan trọng. Với Trung Quốc, đây là dịp chứng minh vai trò đối tác có trách nhiệm và hạn chế khả năng Ấn Độ trở thành “mũi nhọn” trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Washington.

Dù vẫn còn một số vấn đề tranh cãi tại tuyến biên giới dài gần 3.500km chưa được giải quyết triệt để, song việc khôi phục đường bay thẳng được xem như một thông điệp rất rõ từ phía New Delhi và Bắc Kinh rằng, hai bên sẵn sàng “hạ nhiệt” căng thẳng và tìm cách trở lại trạng thái bình thường trong quan hệ song phương. Nếu hai nước mở rộng thêm các tuyến bay trong thời gian tới và cùng nới lỏng điều kiện xem xét cấp thị thực, kim ngạch thương mại sẽ tăng trưởng mạnh mẽ.

Với khu vực và toàn cầu, quan hệ ổn định giữa hai cường quốc đông dân nhất thế giới đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở châu Á, đồng thời mở ra khả năng định hình một trật tự khu vực mang tính bao trùm và đa phương, nơi các nước lớn cùng hợp tác thay vì đối đầu.