Phân tích kỹ cơ hội, đánh giá đúng thách thức của hàng Việt Nam tại thị trường Trung Quốc

Tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 4/2023, các đại biểu đã tập trung thảo luận về những thách thức và giải pháp mở rộng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Phân tích rõ cơ hội cũng như thách thức

Tại Hội nghị, ông Trần Quang Huy- Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, Bộ Công Thương đã phác thảo bức tranh xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc. Cụ thể, 3 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đến Trung Quốc đạt 11,9 tỷ USD, giảm 11,3% so với cùng kỳ năm 2022. So với hai tháng đầu năm 2023, tốc độ giảm đã chậm lại (tháng 01/2023 giảm 24,33%, tháng 02/2023 giảm 18,72%). Điều này cho thấy tín hiệu tích cực trong tình hình xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Dự báo, trong quý II/2023, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc sẽ có sự cải thiện nhất định.

Lãnh đạo Vụ Thị trường châu Á- châu Phi cũng cho rằng còn nhiều cơ hội cho hàng hoá Việt Nam mở rộng xuất khẩu sang Trung Quốc. Hoạt động thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới Việt Nam – Trung Quốc tiếp tục ổn định, hiệu suất thông quan nâng cao. Tại một số địa phương có các cửa khẩu biên giới quan trọng đối với thương mại song phương như Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai, lượng hàng hóa thông quan hàng ngày cơ bản tương đương với giai đoạn trước dịch.

Ông Trần Quang Huy- Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á- châu Phi, Bộ Công Thương

Dù có yếu tố thuận lợi nhưng theo ông Trần Quang Huy, thách thức cho xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này cũng sẽ không nhỏ: Trung Quốc đã và sẽ tiếp tục đặt ra những yêu cầu cao hơn đối với tiêu chuẩn hàng hóa cả xuất khẩu và nhập khẩu. Thời gian qua, chúng ta cũng đã từng bước thay đổi và thích nghi, nhưng phải thẳng thắn nhận ra rằng, tốc độ còn rất chậm.

Đặc biệt với trái sầu riêng, Việt Nam đã được phép xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc là tín hiệu đáng mừng nhưng sự tăng trưởng quá nóng về quy mô, diện tích vùng trồng tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

Hơn nữa, trong cơ cấu xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc, điện thoại và các loại linh kiện và máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện là nhóm sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu lớn với giá trị lần lượt là 3,5 tỷ USD và 2,4 tỷ USD, chiếm 29,52% và 20,15% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc. Trong bối cảnh một số quốc gia trên thế giới (Mỹ, Hà Lan, Nhật Bản) áp dụng các lệnh hạn chế thương mại đối với sản phẩm bán dẫn nhằm vào Trung Quốc, về lâu dài có nguy cơ dẫn đến sự phân tách về công nghệ sử dụng trong việc sản xuất các thiết bị điện tử, đồng thời có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến tổng thể kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc và các nước khác.

Từ thực tế thị trường sở tại, ông Lương Văn Tài - Thương vụ Việt Nam tại Bắc Kinh (Trung Quốc) – cho biết, trong tháng 4/2023, Quốc vụ Viện Trung Quốc ban hành “Ý kiến về thúc đẩy ổn định quy mô và cơ cấu ngoại thương”, trong đó đáng chú ý là việc sửa đổi “Biện pháp quản lý thương mại cặp chợ biên giới” nhằm tạo môi trường, chính sách đa dạng hóa thương mại cặp chợ biên giới, tăng cường nhập khẩu từ các nước lân cận.

Đối với xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc, quy định về đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nước ngoài (Lệnh 248) yêu cầu doanh nghiệp nước ngoài hoàn thiện hồ sơ gia hạn trên Hệ thống thương mại một cửa (CIFER) dẫn đến thời gian gần đây, một số doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam (đặc biệt là doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản) chưa kịp đăng ký gia hạn doanh nghiệp trên Hệ thống CIFER của Hải quan Trung Quốc khiến hoạt động xuất khẩu của một số doanh nghiệp bị gián đoạn.

Đại diện các Thương vụ, hiệp hội ngành hàng tham gia Hội nghị chia sẻ nhận định, đánh giá, kinh nghiệm trong quá trình tham gia giao lưu thương mại với Trung Quốc

“Trong bối cảnh Trung Quốc tiếp tục có những động thái siết chặt quản lý kiểm soát các đợt dịch và Việt Nam cũng đã ghi nhận có ca nhiễm đậu mùa khỉ. Do đó, các hiệp hội cần tích cực nắm bắt thông tin, diễn biến dịch trên thế giới và nguy cơ lây lan trong nước để kịp thời cảnh báo doanh nghiệp sản xuất có các biện pháp tránh lây nhiễm và đẩy mạnh làm tốt công tác vệ sinh an toàn thực phẩm. Đối với các doanh nghiệp ngành rau quả nghiên cứu khả năng đầu tư hoặc hợp tác đầu tư với doanh nghiệp Trung Quốc trong lĩnh vực chế biến rau quả, một mặt nâng cao hàm lượng giá trị xuất khẩu, một mặt bắt kịp xu thế thị trường trái cây và rau quả chế biến không ngừng tăng trong những năm trở lại đây”- ông Lương Văn Tài khuyến nghị.

Chia sẻ thêm về một số thông tin chính sách mới tại địa bàn Trùng Khánh (Trung Quốc), bà Triệu Thúy Nga – Trưởng đại diện, Văn phòng Xúc tiến thương mại Việt Nam tại Trùng Khánh – thông tin, tháng 3/2023, cửa khẩu Quả Viên Cảng thành phố Trùng Khánh đã được nghiệm thu đủ điều kiện về kho bãi giám sát quản lý chỉ định nhập khẩu lương thực.

Cửa khẩu Quả Viên Cảng là cửa khẩu đầu mối kết nối 3 loại hình vận tải đường thủy, đường sắt và đường bộ trong đó, Quả Viên Cảng đã kết nối với tuyến vận tải đường sắt liên vận quốc tế Hà Nội (Việt Nam) đến Trùng Khánh (qua cửa khẩu Đồng Đăng - Bằng Tường) và ngược lại; thời gian vận chuyển chỉ khoảng 4-5 ngày.

“Cửa khẩu Quả Viên cảng được phê duyệt là cửa khẩu chỉ định nhập khẩu lương thực là điều kiện thuận lợi nếu doanh nghiệp Việt Nam lựa chọn hình thức vận tải hàng hóa bằng đường sắt liên vận quốc tế từ Việt Nam đến cửa khẩu Quả Viên Cảng, vừa giảm giá thành vận tải, tiết kiệm thời gian và nhân lực vừa an toàn, hiệu quả. Hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam còn có thể đến Trùng Khánh và kết nối với chuyến tàu liên vận Trung Quốc – châu Âu, từ Trùng Khánh đi châu Âu (qua Kazakhstan, Nga, Bealrus, Ba Lan, Đức và từ Đức tỏa đi các nước châu Âu khác), thời gian khoảng 20-25 ngày (tuần 2 chuyến)”- bà Triệu Thúy Nga thông tin.

"Hiến kế" chung tay vượt khó, thúc đẩy xuất khẩu

Trước những thách thức đặt ra, đại diện Chi nhánh Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc đã đề xuất nhiều giải pháp giúp doanh nghiệp Việt Nam “tránh khó” để thúc đẩy xuất khẩu.

Theo đó, đối với các doanh nghiệp ngành rau quả có thể nghiên cứu khả năng đầu tư, hợp tác với doanh nghiệp Trung Quốc thuộc lĩnh vực chế biến rau quả, vừa nâng cao hàm lượng giá trị xuất khẩu và bắt kịp xu thế thị trường.

Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 4/2023

Các hiệp hội ngành hàng cần tiếp tục nắm bắt thông tin diễn biến tình hình trên thế giới để có những dự báo đối với doanh nghiệp sản xuất. Doanh nghiệp cần tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng hàng hoá, thực hiện nghiêm các biện pháp kiểm định về an toàn thực phẩm, quy định về bao gói, đóng gói nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm, nâng cao mẫu mã bao bì phù hợp với thị hiếu tiêu dùng của thị trường Trung Quốc.

Tại địa bàn Trùng Khánh, bà Triệu Thuý Nga khuyến nghị: Các doanh nghiệp có thể nghiên cứu hợp tác với chợ đầu mối tại Trùng Khánh, gồm: Chợ đầu mối nông sản Shuangfu và chợ đầu mối San Ke. Lượng hàng hoá lưu chuyển qua hai chợ này rất lớn, rất thuận lợi cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận và mở rộng xuất khẩu

“Văn phòng Trùng Khánh đã có dịp làm việc, trao đổi với phía doanh nghiệp quản lý chợ đầu mối nói trên, phía bạn rất mong muốn được gặp gỡ, làm việc với doanh nghiệp Việt Nam, tìm đầu mối cung ứng trực tiếp tránh được các khâu trung gian, giảm chi phí giá thành”, bà Triệu Thuý Nga nói.

Về phía trong nước, đại diện các địa phương, hiệp hội ngành hàng cũng đưa ra những đề xuất nhằm thuận lợi khai thác thị trường Trung Quốc.

Trong lĩnh vực logistics, ông Lê Quang Trung- Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ logistics Việt Nam kiến nghị: Để tránh tình trạng ách tắc, gây ảnh hưởng không tích cực tới chất lượng hàng hoá, nhất là nông sản, các Bộ ngành cần nghiên cứu xây dựng một trung tâm thông quan tại cửa khẩu nhằm giải quyết nhanh các phát sinh trong vấn đề thông quan giữa hai bên. Liên thông trong công tác thủ tục hành chính giữa hải quan hai nước, từ đó rút ngắn thời gian thông quan, đẩy nhanh dòng lưu chuyển hàng hoá.

Ở góc độ địa phương, ông Nguyễn Đình Đại – Giám đốc Sở Công Thương Lạng Sơn, đề xuất: Sắp tới vào vụ thu hoạch trái cây tươi vào tháng 6, tháng 7, địa phương mong muốn nhận được sự hỗ trợ từ các cơ quan chức năng nhằm đẩy nhanh tiêu thụ hàng hoá xuất khẩu qua tỉnh Lạng Sơn và hỗ trợ các vấn đề phát sinh để có biện pháp xử lý các vấn đề phát sinh.

Bộ Công Thương tiếp tục chỉ đạo phát huy vai trò của Thương vụ, cung cấp thông tin nhu cầu thị trường, các mô hình hải quan, cơ sở hạ tầng của phía bạn; kết hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ký kết nghị định thư về kiểm dịch thực vật; xúc tiến sang thị trường Trung Quốc các ngành hàng có lợi thế; quan tâm và nâng cao hiệu xuất thông quan qua các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu chỉ đạo

Trước đó, phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã nhận định: Trung Quốc hiện không còn là thị trường dễ tính như trước, không phải hàng hóa nào thị trường Trung Quốc cũng chấp nhận. Mặt khác, kinh tế Trung Quốc dù lớn nhưng chủ yếu vẫn xuất khẩu. Mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc rất tương đồng với Việt Nam, điều này vừa tạo ra lợi thế và thách thức đối với hàng hóa Việt Nam.

Bộ trưởng cũng lưu ý, chúng ta cần nhận diện đúng, trúng, kịp thời và đánh giá đúng cả thời cơ và thách thức về thị trường Trung Quốc hiện nay thì chúng ta mới có thể khai thác, phát huy các lợi thế trong quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại.