Nhà ở xã hội TP Hồ Chí Minh: Khi giấc mơ an cư được đặt vào chỉ tiêu phát triển

Một dự án nhà ở xã hội ở Thủ Đức hoàn thành năm 2022. Ảnh minh hoạ: IT

Giữa làn sóng giá nhà không ngừng leo thang, TP Hồ Chí Minh đang "đặt cược" một chiến lược lớn hơn – coi giấc mơ an cư của người thu nhập thấp không còn là chính sách xã hội đơn lẻ, mà trở thành một chỉ tiêu kinh tế – xã hội bắt buộc phải đạt được. Nhưng liệu guồng máy chính sách và triển khai có đủ mạnh để biến con số trên giấy thành mái nhà thật sự cho hàng trăm ngàn người dân đang cần chỗ ở?

Từ chủ trương Trung ương đến cam kết cấp thành phố

Theo Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất một triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp” của Chính phủ ban hành tại Quyết định số 338/QĐ-TTg ngày 3/4/2023, TP Hồ Chí Minh được giao chỉ tiêu xây dựng ít nhất 199.400 căn nhà ở xã hội đến năm 2030 – gần gấp đôi con số từng được phê duyệt trước đó. Đây là nhiệm vụ chưa từng có tiền lệ, đòi hỏi phải có một cơ chế điều phối, đầu tư và giám sát mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Chính vì thế, bước sang năm 2025 – TP Hồ Chí Minh đã lần đầu tiên đưa nhà ở xã hội vào chỉ tiêu phát triển kinh tế – xã hội hàng năm, để việc triển khai không còn là trách nhiệm riêng lẻ của ngành xây dựng, mà là chỉ tiêu phải theo dõi, giám sát và điều hành xuyên suốt từ lãnh đạo thành phố đến quận, huyện, phường, xã.

Từ đầu năm đến nay, thành phố đã hoàn thiện 4 dự án nhà ở xã hội với tổng cộng 2.874 căn hộ và đồng thời khởi công mới 8 dự án, tương ứng 7.945 căn, trải đều từ Thủ Đức, Bình Chánh, Bình Tân, quận 7 (cũ), quận 12 (cũ)... Một mặt đẩy nhanh hiện thực hóa mục tiêu trung hạn, mặt khác tạo niềm tin cụ thể rằng giấc mơ có chỗ ở của người dân lao động không còn là điều xa vời.

Khởi động đồng bộ - không để "tắc từ gốc"

Để không lặp lại những ách tắc trong giai đoạn trước, thành phố đã triển khai hàng loạt giải pháp đồng bộ, tập trung xử lý “điểm nghẽn pháp lý” và cải thiện quy trình thực hiện.

Cụ thể, thành phố tiến hành rà soát lại quy hoạch các khu đất có mục tiêu phát triển nhà ở xã hội, đẩy nhanh tiến trình “pháp lý hóa” quy hoạch để có cơ sở rõ ràng kêu gọi đầu tư. Các địa phương như Thủ Đức, Bình Chánh, quận 12 (cũ)… được yêu cầu công khai thông tin quy hoạch và vị trí quỹ đất ưu tiên để doanh nghiệp tiếp cận minh bạch.

Sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp, TP Hồ Chí Minh đã thống nhất lại các chính sách ưu đãi đầu tư, đảm bảo không tạo ra rào cản giữa các khu vực sáp nhập – đặc biệt là ở khu Thủ Đức và huyện Bình Chánh (cũ)– nơi có quỹ đất lớn và đông dân lao động nhập cư.

Thành phố cũng đang hoàn thiện quy trình đầu tư theo Nghị quyết 201/2025/QH15 của Quốc hội, tạo hành lang pháp lý thống nhất, rõ ràng, rút ngắn thời gian xét duyệt và cấp phép cho các chủ đầu tư.

Ban chỉ đạo phát triển nhà ở cấp thành phố đã được kiện toàn lại với cơ chế họp thường kỳ, tháo gỡ kịp thời vướng mắc thay vì chờ đợi báo cáo hành chính nhiều cấp. Cách làm này đang được kỳ vọng sẽ rút ngắn một nửa thời gian chuẩn bị hồ sơ đầu tư, cấp phép xây dựng và phê duyệt dự án so với giai đoạn trước.

Một dự án nhà ở xã hội tại Phường Thạnh Mỹ Lợi. Ảnh: T.L

Đối tượng thụ hưởng - rõ ràng, công bằng, hướng về người có nhu cầu thực

Bên cạnh việc tăng cung, TP Hồ Chí Minh cũng đồng thời xác định lại nhóm đối tượng thụ hưởng ưu tiên, đảm bảo đúng người, đúng mục tiêu, đúng chính sách.

Ngoài nhóm người lao động thu nhập thấp, công nhân tại các khu công nghiệp – khu chế xuất, thành phố đã và đang phối hợp với các bộ ngành liên quan để triển khai nhà ở xã hội cho các nhóm đặc thù. Các đối tượng này bao gồm lực lượng vũ trang (phối hợp Bộ Quốc phòng và Bộ Công an); cán bộ, công chức, viên chức ngành đặc thù như giáo viên, bác sĩ, nghệ sĩ, nhà báo – những người có đóng góp lớn nhưng thu nhập không cao; và người lao động trong doanh nghiệp với nguồn tài chính hỗ trợ từ công đoàn hoặc các quỹ xã hội hóa.

Theo Sở Xây dựng, TP Hồ Chí Minh hiện có hơn 10.000 hồ sơ đăng ký mua, thuê nhà ở xã hội đang được xét duyệt theo hình thức điện tử, minh bạch và ưu tiên người thật sự có nhu cầu. Việc ứng dụng công nghệ trong xét hồ sơ giúp giảm tình trạng trục lợi chính sách hoặc bị chi phối bởi quan hệ cá nhân – điều từng khiến dư luận bức xúc nhiều năm qua.

Dù định hướng rõ ràng, nhưng bài toán triển khai vẫn không dễ dàng. TP Hồ Chí Minh hiện chỉ có khoảng 200ha đất đã “sạch” sẵn sàng cho xây nhà ở xã hội – con số này còn quá nhỏ so với mục tiêu 199.400 căn. Trong khi đó, không ít doanh nghiệp vẫn e ngại khi tham gia lĩnh vực này do lợi nhuận thấp, thời gian thu hồi vốn kéo dài.

Tuy nhiên, dấu hiệu tích cực đã bắt đầu xuất hiện. Một số nhà đầu tư có tên tuổi… đã đăng ký tham gia hoặc cam kết hỗ trợ kỹ thuật, tài chính cho các dự án nhà ở xã hội gắn với phát triển đô thị xanh, thông minh. Đây là xu thế mới cho thấy, doanh nghiệp đã bắt đầu nhìn nhận nhà ở xã hội không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là cơ hội tạo giá trị bền vững, gắn bó lâu dài với cộng đồng.

Chị Nguyễn Thị Hồng Ánh – một giáo viên mầm non tại phường Thủ Đức – xúc động chia sẻ: “Tôi từng nghĩ giấc mơ mua nhà ở TP Hồ Chí Minh là điều bất khả thi. Nhưng với dự án nhà ở xã hội mới đang xây ngay gần nơi làm việc, tôi cảm thấy tương lai mình và con gái đã có hy vọng rõ ràng hơn bao giờ hết".

Giấc mơ an cư của người dân không thể chỉ nằm trên bản đồ quy hoạch hay bản cam kết đầu tư. Việc đưa nhà ở xã hội thành chỉ tiêu phát triển kinh tế – xã hội của TP Hồ Chí Minh là bước ngoặt về tư duy quản trị – từ “giải quyết nhu cầu” sang “dẫn dắt bằng chiến lược phát triển con người”.

Nhưng để đi đến đích, cần nhiều hơn sự vào cuộc từ doanh nghiệp, sự quyết liệt của chính quyền và sự giám sát từ cộng đồng. Một triệu căn nhà ở xã hội trên cả nước – gần 200.000 căn tại TP Hồ Chí Minh – không thể chỉ là kỳ vọng. Nó cần được đặt trong hành trình hành động kiên trì, minh bạch và thực chất.