Chuyển đổi số: Tạo cơ hội mới cho người dân vươn lên thoát nghèo bền vững
Không khó để nhận thấy, chuyển đổi số đang đi sâu vào cuộc sống và tạo ra những cơ hội mới cho người dân. Đặc biệt, việc hỗ trợ người nghèo tiếp cận nhiều hơn với chuyển đổi số, sử dụng nhiều hơn các dịch vụ viễn thông, Internet, ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp người nghèo, hộ nghèo có nhiều cơ hội hơn, chủ động hơn trong tiếp cận chính sách, học hỏi kinh nghiệm để vươn lên thoát nghèo bền vững.
Chuyển đổi số: Tiền đề, công cụ để giảm nghèo bền vững
Theo Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững 2021-2025, Việt Nam đặt mục tiêu giảm 1-1,5% tỷ lệ hộ nghèo mỗi năm; hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm trên 3%; ít nhất 30% huyện nghèo và xã đặc biệt khó khăn thoát nghèo; hộ nghèo tại các huyện nghèo giảm 4-5%/năm.
Chương trình được triển khai thông qua 7 dự án thành phần, trong đó truyền thông và chuyển đổi số là trụ cột quan trọng để lan tỏa chính sách, thay đổi nhận thức và huy động nguồn lực xã hội.
“Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, coi đây là nhiệm vụ chiến lược gắn với phát triển bền vững đất nước, đảm bảo an sinh xã hội và nâng cao đời sống nhân dân. Công tác truyền thông, đặc biệt là ứng dụng chuyển đổi số, có vai trò then chốt trong việc lan tỏa chính sách và huy động sự tham gia của toàn xã hội” - bà Hà Thị Nga, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nhấn mạnh tại Hội nghị tập huấn về chuyển đổi số trong xây dựng Nông thôn mới và giảm nghèo bền vững (diễn ra tháng 9/2025 tại Cần Thơ).
Chuyển đổi số giúp người dân tiếp cận thông tin tuyên truyền dễ dàng, từ đó có thêm kiến thức để làm kinh tế, phát huy ý chí tự lực, tự cường, vươn lên thoát nghèo.
Bà Hà Thị Nga cũng cho biết, chuyển đổi số là xu thế tất yếu, được xác định là một trong ba trụ cột chiến lược phát triển đất nước. Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết số 03/NQ-CP, ngày 9/1/2025 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã tạo hành lang chính sách cho chuyển đổi số quốc gia.
Đồng tình với điều này, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, chuyển đổi số thực sự là cơ hội vàng để Việt Nam thúc đẩy giảm nghèo bền vững. Nhờ công nghệ số, người dân, đặc biệt là người dân nghèo, người dân nông thôn, người dân vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số có thể tiếp cận tri thức, thị trường và dịch vụ tài chính dễ dàng hơn, qua đó mở rộng sinh kế và tăng năng suất lao động. PGS.TS. Nguyễn Thường Lạng, giảng viên Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định: “Khi người dân bắt đầu sử dụng công nghệ để cải thiện đời sống, đó không còn là chuyển đổi số đơn thuần, mà là thay đổi tư duy từ phụ thuộc sang chủ động. Đó mới là nền tảng phát triển bền vững từ gốc”.
Còn ông Lương Văn Tự, Chủ tịch Hiệp hội Thông tin Tư vấn Kinh tế Thương mại Việt Nam, nguyên Trưởng đoàn đàm phán đưa Việt Nam gia nhập WTO chia sẻ: “Hai thập kỷ trước, khi Việt Nam gia nhập WTO, chúng ta mở cửa bằng thể chế. Còn nay, chuyển đổi số chính là hội nhập ở tầm con người. Khi người nông dân có thể livestream bán nông sản hay quảng bá sản phẩm OCOP, đó mới là hội nhập thật sự”.
Với tư cách là người đang đồng hành cùng người dân chuyển đổi số, tìm cách thoát nghèo bền vững ông Dương Hữu Bường - Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Thái Nguyên nhấn mạnh: Khoa học, công nghệ và chuyển đổi số chính là công cụ giảm nghèo mới. Khi người dân được kết nối, có hạ tầng số và kỹ năng công nghệ, họ sẽ có cơ hội phát triển bình đẳng hơn.
Chuyển đổi số phải gắn liền với công bằng tiếp cận
Tuy nhiên, cũng theo nhiều chuyên gia, chuyển đổi số là tiền đề, là công cụ hiệu quả để giảm nghèo bền vững tuy nhiên, chỉ khi chuyển đổi số gắn liền với công bằng tiếp cận, nó mới thực sự trở thành động lực bao trùm cho giảm nghèo bền vững.
Cụ thể, cần chú trọng phát triển hạ tầng số, đồng thời đào tạo kỹ năng số, tư duy số cho người dân, đặc biệt người dân khó khăn ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng thiểu số miền núi. Đơn cử như việc hỗ trợ người dân, nhất là các hộ nghèo sử dụng Internet sẽ giúp họ chủ động hơn trong tiếp cận chính sách, học hỏi kinh nghiệm để vươn lên thoát nghèo bền vững và được tiếp nhận mọi dịch vụ một cách công bằng, bình đẳng theo phương châm “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Trong bối cảnh hiện nay, bảo đảm tiếp cận công bằng với công nghệ số là điều kiện cần thiết để người dân thoát nghèo bền vững, bảo đảm kinh tế - xã hội phát triển bền vững và đồng đều hơn.
Điều đáng mừng là nhiều địa phương trong cả nước đã, đang nhận thức rõ điều này và đang có những hướng đi khá hiệu quả trong việc nâng cao khả năng tiếp cận chuyển đổi số cho người dân. Như tại Thái Nguyên, ngành KH&CN tỉnh đã và đang triển khai nhiều hoạt động cụ thể như: Hợp tác với các doanh nghiệp viễn thông và Quỹ Dịch vụ Viễn thông công ích Việt Nam để khảo sát, cung cấp dịch vụ cho các xã vùng sâu như Vô Tranh...; tổ chức các lớp tập huấn kỹ năng số cho cán bộ cơ sở và người dân dân tộc thiểu số, giúp họ sử dụng điện thoại thông minh, truy cập dịch vụ công, đăng ký mã định danh điện tử, tiếp cận thông tin chính thống an toàn.
Từ tháng 7 đến nay, tỉnh đã tổ chức 2 đợt hướng dẫn sử dụng, tháo gỡ khó khăn vướng mắc trong sử dụng hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính; bố trí 92 kỹ thuật viên của đơn vị cung cấp hệ thống thông tin giải quyết TTHC đến hướng dẫn, hỗ trợ trực tiếp tại 92 xã, phường trên địa bàn tỉnh; đào tạo, hướng dẫn người dân hàng ngày tại 132 điểm giao dịch bưu điện văn hóa xã/92 xã, phường đang hoạt động; triển khai 7 lớp tập huấn cho tổ công nghệ số cộng đồng tại 7 xã, phường với mục tiêu trong năm 2025 sẽ tập huấn cho trên 2.000 thành viên Tổ Công nghệ số cộng đồng.
Hay như tỉnh Bắc Giang (trước khi sáp nhập) đã tập trung nâng cấp hạ tầng thông tin; lắp đặt các trạm phát sóng và xóa điểm lõm sóng, duy trì hoạt động của hơn 3,8 nghìn trạm thu phát sóng di động, bảo đảm nhu cầu thông tin liên lạc của người dân; sóng di động 3G, 4G đã phủ sóng rộng rãi. Ngoài ra, các địa phương còn lắp đặt bảng điện tử, wifi miễn phí tại các điểm công cộng để phục vụ người dân, lắp đặt 22 đài truyền thanh thông minh tại các xã đặc biệt khó khăn…
Với Lâm Đồng, đến cuối năm 2024, hạ tầng Internet ở Lâm Đồng đã phủ sóng đến 94,5% hộ gia đình và 100% xã, phường, thị trấn. Khoảng 87,2% dân số có kỹ năng số cơ bản; duy trì dân số trưởng thành có tài khoản thanh toán điện tử, sử dụng dịch vụ công trực tuyến và sử dụng chữ ký điện tử, chữ ký số cá nhân đạt 5,8%. Tỉnh cũng hỗ trợ doanh nghiệp địa phương đẩy mạnh chuyển đổi số, cải tiến quy trình và nâng cao hiệu quả sản xuất. Qua đó, giúp các sản phẩm của Lâm Đồng vươn xa hơn trên thị trường trong nước và quốc tế, đồng thời tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới. Tỉnh Lâm Đồng đặt mục tiêu cụ thể cho phát triển chính quyền số. Đến năm 2025, tối thiểu 95% thủ tục hành chính sẽ được cung cấp dưới hình thức dịch vụ công trực tuyến, phấn đấu 100% hồ sơ được xử lý hoàn toàn trực tuyến.
Tại Cà Mau, việc thành lập “Tổ công nghệ số cộng đồng” đã tạo ra bước đột phá: cán bộ thôn, ấp trực tiếp hướng dẫn người dân mở gian hàng online, sử dụng thanh toán điện tử, quản lý sổ sách qua ứng dụng số. Nhờ đó, thay vì bị giới hạn trong địa bàn xã, sản phẩm nông nghiệp nay có thể bán ra thị trường toàn quốc, thậm chí quốc tế. Người dân không chỉ thoát nghèo nhờ bán hàng, mà còn trở thành “công dân số”, chủ động tiếp cận tri thức, dịch vụ và cơ hội mới để nâng cao chất lượng cuộc sống.
Có thể nói, chuyển đổi số, mở rộng ứng dụng công nghệ số trong công tác thông tin, tuyên truyền không chỉ giúp người nghèo, hộ nghèo tiếp cận thuận lợi hơn với thông tin, dịch vụ xã hội cơ bản, mà còn tạo nền tảng để mỗi người dân trở thành chủ thể của quá trình phát triển, chủ động vươn lên thoát nghèo một cách bền vững, tham gia sâu hơn vào đời sống kinh tế - xã hội hiện đại. Tiến trình này càng trở nên thuận lợi khi ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57–NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nghị quyết là một đột phá lớn trong việc chú trọng ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trên mọi lĩnh vực để giải quyết các vấn đề cấp bách của đất nước, trong đó có việc khơi dậy ý chí tự lực, tự cường, phát huy nội lực vươn lên thoát nghèo, xây dựng cuộc sống ấm no của người dân và cộng đồng, phấn đấu “Vì một Việt Nam không còn đói nghèo”.
