Thép Xanh Nam Định lập kỷ lục ở cúp châu Á: 'Con dao hai lưỡi'?

Nhưng dấu mốc lịch sử này đồng thời gợi lên lo ngại về sự phụ thuộc quá lớn vào cầu thủ ngoại, cũng như hệ lụy của một chiến lược “đốt cháy giai đoạn”.

Kỷ lục… không mong muốn

Tận dụng quy định mới của AFC Champions League Two 2025 - 2026, huấn luyện viên Vũ Hồng Việt tung ra sân đội hình gồm toàn ngoại binh trong chuyến làm khách trên sân Eastern FC (Hong Kong, Trung Quốc).

Theo điều lệ AFC Champions League Two 2025-2026, mỗi bảng 4 đội đấu vòng tròn hai lượt (tổng cộng 6 trận), chọn hai đội nhất, nhì bảng giành quyền vào vòng 1/8. Nếu thất thế trước Gamba Osaka, Thép Xanh Nam Định sẽ phải dồn sức cho 2 trận lượt về gặp Eastern FC và Ratchaburi FC. Mùa trước, Nam Định cũng góp mặt tại sân chơi này, giành 11 điểm vòng bảng (3 thắng, 2 hòa, 1 thua). Tại vòng 1/8, đội bóng thành Nam dừng bước trước Sanfrecce Hiroshima (Nhật Bản) với tổng tỷ số 0-7 sau hai lượt trận.

Với quyết định này, Thép Xanh Nam Định trở thành câu lạc bộ Việt Nam đầu tiên xuất phát với 11 cầu thủ ngoại và giành chiến thắng 1 - 0 ở lượt hai bảng F, tối 2/10.

Tuy nhiên, màn trình diễn của nhà vô địch V-League chưa thực sự thuyết phục. Các ngoại binh còn thiếu ăn ý, thường xuyên chọn giải pháp chuyền dài trong hiệp một. Trong khi đó, Eastern - chỉ sử dụng bảy ngoại binh gây ấn tượng với lối đá phối hợp ngắn mạch lạc, nhờ khả năng điều tiết nhịp nhàng của “nhạc trưởng” Marcos Gondra.

Trận đấu được định đoạt bởi khoảnh khắc sai lầm của đội chủ nhà. Phút 55, từ pha phát bóng lỗi của thủ thành Eastern, tiền vệ Normann Hansen nhanh chân dứt điểm, giúp Thép Xanh Nam Định vượt lên dẫn 1-0 và đây cũng là tỷ số cuối cùng. Với thắng lợi này, đại diện V-League có sáu điểm sau hai trận, bằng Gamba Osaka (Nhật Bản) nhưng tạm xếp nhì bảng do kém chỉ số phụ.

Trước đó, ở trận ra quân gặp Ratchaburi FC (Thái Lan) trên sân Thiên Trường ngày 17/9, Thép Xanh Nam Định cũng đăng ký toàn bộ 12 ngoại binh, với 10 người đá chính. Lý Công Hoàng Anh là nội binh duy nhất trong đội hình xuất phát. Dù không kiểm soát bóng vượt trội và còn thiếu gắn kết ở khoảng 15 phút đầu, đội bóng thành Nam vẫn tận dụng lợi thế kỹ thuật và sức mạnh thể chất của từng cá nhân để giành chiến thắng 3 - 1.

Thực tế, chuyện một câu lạc bộ Đông Nam Á ra sân gần như toàn ngoại binh không còn mới. Buriram United - “gã khổng lồ” Thái Lan cũng sử dụng tới 10 ngoại binh trong chiến thắng trước Johor Darul Ta’zim tại AFC Champions League Elite. Nhưng khác biệt ở chỗ, Buriram vẫn có tuyển thủ Suphanat tỏa sáng với một bàn thắng và một kiến tạo. Trong khi đó, Nam Định không có ngôi sao nội nào đóng vai chính, khiến dấu ấn lịch sử của họ đi kèm những băn khoăn về sự phụ thuộc hoàn toàn vào ngoại binh.

Quan trọng hơn, Buriram United luôn biết cách cân bằng chi tiêu và doanh thu, dựa trên nền tảng bài bản, chuyên nghiệp và kinh doanh cực kỳ hiệu quả. Chỉ riêng đợt mở bán áo đấu mùa 2025 - 2026, đội bóng Thái Lan tiêu thụ sạch 30 nghìn chiếc, thu về 25 triệu baht. Như vậy, Buriram vừa duy trì được những cầu thủ bản địa xuất sắc như Supachok, Suphanat…, vừa chứng tỏ được sức mạnh ở sân chơi châu lục nhờ chiến lược phát triển bền vững.

Ngược lại, Thép Xanh Nam Định chọn con đường “đi tắt” bằng cách mua sắm ngoại binh ồ ạt, một hướng đi ngắn hạn nhưng còn bỏ ngỏ về hiệu quả lâu dài. Sau chiến thắng trước Ratchaburi FC, trước những ý kiến xoay quanh việc sử dụng tới 10 ngoại binh, huấn luyện viên Vũ Hồng Việt chia sẻ: “Chúng tôi phải thi đấu ở bốn mặt trận mùa này nên cần một đội hình có chiều sâu. Lực lượng nội binh của Nam Định chưa đủ dày, buộc phải khỏa lấp bằng cầu thủ ngoại. Tuy nhiên, tôi sẽ có tính toán cho từng trận, từng đối thủ nhằm duy trì sự cân bằng và giúp mọi cầu thủ phát huy tốt nhất khả năng”.

Dẫu vậy, đến trận gặp Eastern FC, đội hình xuất phát của Thép Xanh Nam Định đã “sạch bóng” cầu thủ nội, đánh dấu bước đi chưa từng có trong lịch sử câu lạc bộ Việt Nam ở sân chơi châu lục.

Thử thách mang tên Gamba Osaka

Thép Xanh Nam Định đầu tư táo bạo với khát vọng vươn ra đấu trường châu lục. Thế nhưng, để hiện thực hóa giấc mơ đó, đội bóng thành Nam sẽ phải đối diện với một thử thách cực đại: Gamba Osaka - một trong những thế lực hàng đầu của bóng đá Nhật Bản.

Gamba Osaka là đội bóng giàu truyền thống với chức vô địch AFC Champions League 2008, ba lần vô địch J-League 1 vào các năm 1993, 2005 và 2014, bốn lần đoạt Cúp Hoàng đế, cùng với hai lần giành Siêu Cúp Nhật Bản.

Tại đấu trường châu Á, họ không chỉ từng vô địch mà còn nhiều lần góp mặt ở vòng knock-out. Sự kết hợp giữa truyền thống, bản lĩnh thi đấu quốc tế và một hệ thống đào tạo trẻ hiện đại giúp Gamba Osaka luôn duy trì vị thế trong nhóm câu lạc bộ mạnh nhất châu Á.

Nếu so sánh với những đối thủ mà các câu lạc bộ Việt Nam từng chạm trán ở AFC Champions League như Shandong Taishan (Trung Quốc), Ulsan Hyundai hay Jeonbuk Hyundai Motors (Hàn Quốc), Gamba Osaka không hề thua kém, thậm chí còn có tính ổn định cao hơn nhờ triết lý bóng đá rõ ràng và nền tảng phát triển bền vững.

Trong khi một số đội bóng Trung Quốc thường dựa quá nhiều vào ngoại binh đắt giá, hoặc các đại diện Hàn Quốc đôi lúc thay đổi lực lượng liên tục, Gamba Osaka lại duy trì lối chơi gắn kết, kỷ luật và hệ thống đào tạo trẻ chất lượng, tạo nên sự cân bằng hiếm thấy.

Chênh lệch lớn nhất giữa Nam Định và Gamba Osaka nằm ở giá trị đội hình và mức đầu tư chiều sâu. Theo Transfermarkt, đội hình Gamba Osaka được định giá 20 triệu euro, trong khi Nam Định khoảng 10 triệu euro, phần lớn đến từ những ngoại binh mới chiêu mộ.

Khoảng cách này phản ánh sự khác biệt về nền tảng tài chính và chất lượng con người, cho thấy Nam Định dù đã mạnh tay chi tiêu vẫn chưa thể tiệm cận mặt bằng châu lục. Trong khi Gamba Osaka có hệ thống đào tạo bài bản, liên tục sản sinh ra những tài năng bản địa có thể bán ra thị trường quốc tế, đại diện Việt Nam “tăng tốc” bằng cách bỏ tiền chiêu mộ nhiều ngoại binh.

Gamba Osaka nổi tiếng với phong cách thi đấu kỷ luật, khả năng kiểm soát bóng chắc chắn và sự đa dạng trong các phương án tấn công. Họ thường nhập cuộc chậm rãi, giữ nhịp trận đấu ở mức an toàn trước khi tăng tốc trong hiệp hai, điều từng được thể hiện rõ ở trận gặp Eastern khi họ bùng nổ sau giờ nghỉ để giành chiến thắng.

Bên cạnh đó, đội bóng này sở hữu nền tảng vững chắc từ hệ thống đào tạo trẻ lừng danh, giúp duy trì chiều sâu lực lượng, sự ổn định, và có thể tạo ra những bất ngờ từ những quân bài dự bị.

Với Thép Xanh Nam Định, lối chơi dựa nhiều vào bóng dài, thiếu gắn kết giữa các cá nhân khiến họ dễ bị bẻ gãy khi gặp đối thủ có khả năng kiểm soát và pressing mạnh như Gamba Osaka.

Nếu thầy trò huấn luyện viên Vũ Hồng Việt không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, họ hoàn toàn có thể bị cuốn vào lối chơi tốc độ cao và bộc lộ những hạn chế ở hàng phòng ngự. Khả năng chuyển trạng thái nhanh và pressing tầm cao của đối thủ sẽ là bài toán khó cho đại diện V-League, vốn thường lựa chọn giải pháp chuyền dài và phụ thuộc vào sức mạnh cá nhân để tạo đột biến.

So với Gamba Osaka, Nam Định rõ ràng bị đánh giá thấp hơn nhiều, cả về chất lượng đội hình lẫn kinh nghiệm thi đấu quốc tế. Đội bóng thành Nam mới chỉ trở lại nhóm dẫn đầu V-League trong vài mùa gần đây và hầu như chưa có kinh nghiệm thực chiến ở sân chơi châu lục.

Trong khi đó, Gamba Osaka đã quá quen với môi trường khốc liệt của AFC Champions League, AFC Cup (giờ mang tên AFC Champions League Two) từng đối đầu với những đại diện sừng sỏ đến từ Hàn Quốc, Trung Quốc, Tây Á.

Chiến thắng ngắn hạn, rủi ro dài hạn

Buriram United, Gamba Osaka và nhiều đội bóng khác vẫn giữ vai trò nổi bật cho một số cầu thủ nội chất lượng, đủ sức tỏa sáng và khẳng định bản sắc. Ngược lại, đội hình xuất phát của Thép Xanh Nam Định không có bất kỳ ngôi sao nội nào được đặt niềm tin.

Nếu đội bóng thành Nam không đạt được mục tiêu, dàn ngoại binh đắt giá rời đi sau một, hai mùa giải, đội bóng sẽ ngay lập tức rơi vào tình trạng “trắng lực lượng” và hứng chịu nhiều hệ lụy.

Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam nói chung và Thép Xanh Nam Định nói riêng chưa có mô hình thương mại hóa bài bản, phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách chi trực tiếp từ nhà tài trợ. Khi đó, việc vung tiền mua sắm cầu thủ ngoại chỉ mang tính ngắn hạn, khó duy trì lâu dài nếu thiếu nền tảng đào tạo và hệ thống kinh doanh ổn định.

Đội bóng thành Nam hiện nay như “phòng thí nghiệm” cho xu hướng mới: sử dụng ngoại binh tối đa trong khuôn khổ luật cho phép. Nhưng ở góc độ phát triển nền bóng đá, đây là con dao hai lưỡi. Đội bóng có thể thắng vài trận, tiến sâu một mùa, nhưng không xây dựng được bản sắc riêng và nền tảng, điều đó có thể dẫn đến sự sụp đổ dây chuyền.

V-League vốn được xem là nền móng, yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững của các đội tuyển quốc gia. Thép Xanh Nam Định đang chọn hướng đi táo bạo với “cơn lốc ngoại binh”, nhưng để hành trình này không biến thành ngõ cụt, đội bóng thành Nam cần song song đầu tư cho công tác đào tạo trẻ, đồng thời trao cơ hội ra sân cho các cầu thủ nội. Đây mới là con đường căn cơ để vừa gặt hái thành công trước mắt, vừa gây dựng nền tảng lâu dài.

Bên cạnh đó, nếu chỉ dừng lại ở việc vung tiền mua sắm ngôi sao ngoại, Nam Định sẽ khó tạo ra lớp cầu thủ nội chất lượng ngôi sao cho bóng đá Việt Nam. Hệ quả tất yếu, đội tuyển quốc gia sẽ mất đi nguồn “đầu vào” quan trọng, từ đó trực tiếp ảnh hưởng đến thành tích ở các đấu trường lớn như SEA Games, ASIAN Cup hay vòng loại World Cup.

Theo Transfermarkt, Thép Xanh Nam Định được định giá 10,64 triệu euro. Trong đó, đắt giá nhất là tiền vệ Percy Tau (Nam Phi, 1 triệu euro). Kế đến là tiền vệ Njabulo Blom (Nam Phi, 950 nghìn euro), thủ môn Caique (Brazil, 800 nghìn euro), tiền vệ Kristoffer Hansen (Na Uy, 700 nghìn euro), bộ ba cùng có giá 600 nghìn euro: Mitchell Dijks (Hà Lan), Caio Cesar (Brazil), Mahmoud Eid (Thụy Điển - Palestine)...