Tăng cường giáo dục kỹ năng an toàn mạng cho học sinh

Loạt nguy cơ và thủ đoạn nhắm vào học sinh

Chương trình do các chuyên gia an ninh mạng trực tiếp hướng dẫn, trong đó Thượng tá, TS Đào Trung Hiếu – chuyên gia nghiên cứu tội phạm học (Bộ Công an) đã có những chia sẻ cụ thể với học sinh Trường THCS Nguyễn Công Trứ (Ba Đình) và Trường THCS Bế Văn Đàn (Đống Đa) của TP Hà Nội.

Theo TS Đào Trung Hiếu, Việt Nam có hơn 72 triệu người dùng mạng xã hội, thuộc nhóm nước có lượng người tham gia nền tảng số cao nhất khu vực và thế giới. Học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông là nhóm sử dụng thường xuyên nhưng nhận thức về tính hai mặt của môi trường mạng vẫn còn hạn chế.

“Mạng xã hội mang đến vô vàn tiện ích nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến an toàn, danh dự và cả sức khỏe tinh thần của người dùng”, TS Đào Trung Hiếu cảnh báo.

Trao đổi với học sinh và giáo viên, TS Đào Trung Hiếu phân tích rõ các lợi ích như khả năng kết nối, hỗ trợ học tập, chia sẻ thông tin nhanh chóng… Song, ông cũng chỉ ra các nguy cơ phổ biến mà học sinh đang đối mặt như: đánh cắp dữ liệu, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, dụ dỗ – mua bán người, mua bán ma túy, chất cấm qua môi trường mạng. Những thủ đoạn này ngày càng tinh vi, nhắm trực tiếp vào lứa tuổi vị thành niên – nhóm người nhẹ dạ, dễ tin, thiếu kinh nghiệm và kỹ năng phòng vệ số.

Từ góc độ chuyên môn, TS Hiếu khuyến cáo học sinh cần cẩn trọng khi kết bạn với người lạ trên mạng xã hội. Nhiều tài khoản có ảnh đại diện đẹp, nói chuyện lịch sự nhưng lại là ‘tài khoản ảo’ được lập để lừa đảo.

“Chỉ cần các em gửi một tấm ảnh cá nhân không phù hợp, đối tượng có thể dùng nó để khống chế, tống tiền”, TS Đào Trung Hiếu cảnh báo và lưu ý cách kiểm tra đơn giản như: Quan sát tài khoản mới lập, ít bài đăng, chỉ có ảnh chụp một mình… đó là dấu hiệu của tài khoản không đáng tin cậy. Đặc biệt, tuyệt đối không gửi ảnh nhạy cảm khi có người lạ yêu cầu, dù dưới bất kỳ lý do nào.

Chủ động trang bị kỹ năng phòng vệ số

Tại Trường THCS Bế Văn Đàn, Thượng tá Đào Trung Hiếu còn chia sẻ với phụ huynh và học sinh về các kỹ năng phòng vệ số như: giữ kín thông tin cá nhân, không nhấn vào đường link lạ, bật xác thực hai lớp, quản lý mật khẩu an toàn và báo ngay cho người lớn khi gặp sự cố. Ông nhấn mạnh vai trò quan trọng của gia đình trong việc đồng hành, hỗ trợ con cái trên môi trường mạng.

Theo thống kê của cơ quan chức năng, năm 2024, Việt Nam ghi nhận hơn 17.000 vụ việc liên quan đến tội phạm mạng – tăng 26% so với năm 2023. Khoảng 70% học sinh THCS và THPT sử dụng mạng xã hội hằng ngày, khiến nhóm này trở thành đối tượng dễ bị kẻ gian lợi dụng.

“Chỉ từ một số điện thoại lạ tự xưng công an, tòa án, nhân viên điện lực… đối tượng có thể thao túng tâm lý khiến nạn nhân di chuyển hàng trăm km để phục vụ việc lừa đảo”, TS Đào Trung Hiếu dẫn chứng.

Ngoài nguy cơ lừa đảo, học sinh còn có thể bị bắt nạt trực tuyến – hình thức bạo lực học đường mới xuất hiện nhiều trong thời gian gần đây. Đó có thể là việc lập nhóm chat bôi nhọ, tung tin giả, lan truyền ảnh riêng tư… Tác động tâm lý của kiểu bạo lực này nặng nề không kém các vụ việc xảy ra trực tiếp.

TS Đào Trung Hiếu đặc biệt nhấn mạnh, mạng xã hội là môi trường thật, nguy cơ thật và hậu quả cũng hoàn toàn thật. Chỉ một cú nhấp chuột sai, một bức ảnh gửi nhầm người, các em có thể mất tiền, bị đe dọa, thậm chí gặp nguy hiểm đến tính mạng.

Chia sẻ nhiều câu chuyện thực tế để học sinh nhận diện chiêu trò của tội phạm mạng, TS Đào Trung Hiếu cho hay, một số nhóm đối tượng chuyên dùng hàng loạt tài khoản ảo để kết bạn, tạo lòng tin, sau đó lôi kéo học sinh tham gia đánh bạc, cá độ, hoạt động bất hợp pháp hoặc yêu cầu chuyển tiền. “Chúng rất tinh vi và chuyên nghiệp, chỉ cần các em mất cảnh giác, hậu quả sẽ khó lường”, TS Đào Trung Hiếu nói.

Không chỉ hướng tới học sinh, qua trao đổi, TS Đào Trung Hiếu còn giúp phụ huynh trang bị kiến thức về việc giám sát – đồng hành mà không kiểm soát quá mức; tạo môi trường giao tiếp cởi mở để con cái có thể chia sẻ khi gặp rủi ro.

Đại diện nhà trường, Nhà giáo Lê Hoàn Châu – Hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Công Trứ – cho biết, việc tuyên truyền, giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử trên môi trường mạng là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao diễn biến phức tạp.

“Nhà trường sẽ tiếp tục mời các chuyên gia đến nói chuyện chuyên đề, giúp học sinh trang bị nhận thức và kỹ năng cần thiết để sống lành mạnh, an toàn, hướng đến mục tiêu xây dựng trường học hạnh phúc” – cô Châu chia sẻ.