Sức hấp dẫn của ca khúc về dân tộc thiểu số

“Nguồn sữa” dân gian trong ca khúc về dân tộc thiểu số

Cuộc thi sáng tác ca khúc về đề tài dân tộc thiểu số năm 2024 vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) phối hợp với Hội Nhạc sĩ Việt Nam trao giải sau gần 4 tháng phát động (từ tháng 9 đến tháng 12-2024).

Theo bà Nguyễn Thị Hải Nhung, Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc (Bộ VHTTDL), cuộc thi nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, thúc đẩy phong trào sáng tác ca khúc về đề tài DTTS cả bề rộng và chiều sâu, cả số lượng và chất lượng; khuyến khích các nhạc sĩ chuyên và không chuyên người DTTS trong cả nước có những tìm tòi, sáng tạo các tác phẩm có giá trị về tư tưởng, thẩm mỹ, góp phần đáp ứng yêu cầu thưởng thức nghệ thuật ngày càng cao trong giai đoạn hiện nay.

Tiết mục “Thương nhớ Châu Giang” của tác giả Quang Thanh Giang (Cần Thơ) biểu diễn trong lễ trao giải Cuộc thi sáng tác ca khúc về đề tài dân tộc thiểu số.

Ban tổ chức đã nhận được 275 ca khúc của 176 tác giả khắp mọi miền đất nước, đại diện cho các dân tộc: Tày, Nùng, Khmer, Chăm, Ba Na, Thái, Mông... tham gia. Theo đánh giá của Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Phạm Ngọc Khôi, Phó chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Trưởng ban giám khảo cuộc thi, chưa bao giờ cuộc thi sáng tác âm nhạc về đề tài DTTS lại rộn ràng và nhận được đa dạng thể loại tác phẩm như năm nay.

Cuộc thi đã hội tụ tác giả, tác phẩm của 3 “Tây”, gồm: Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ, trong đó âm hưởng của Tây Nguyên rất đậm đặc. “Có nhiều tác phẩm thể hiện sự kế thừa cha ông, lấy dân gian, truyền thống làm “nguồn sữa” để sáng tạo nên tác phẩm mới. Chẳng hạn như cách đây hơn nửa thế kỷ, nhạc sĩ Xuân Hồng viết bài hát “Tiếng chày trên sóc Bom Bo” mang âm hưởng Tây Nguyên, gợi lên khung cảnh trong ánh đuốc lồ ô, những nam nữ thanh niên dân tộc Xtiêng cùng bộ đội giã gạo phục vụ chiến dịch, thể hiện tấm lòng của đồng bào dân tộc đối với cách mạng dù có trải qua những tháng ngày đói kém, khó khăn.

Cũng là về lúa gạo, sáng tác hôm nay lại thể hiện những đổi mới, hiện đại, phát triển nông nghiệp trong nông thôn mới, của những cánh đồng trù phú, bát ngát trong “Mùa vàng rực rỡ” (tác giả Hồ Trọng Tuấn) hay “Tiếng vọng đại ngàn” (tác giả Cao Nam Cương)”, NSND Phạm Ngọc Khôi nhận xét.

Sức sống của ca khúc về dân tộc thiểu số

Dấu ấn đậm nét trong cuộc thi lần này là sự tiếp nối truyền thống, khi hội tụ tới 4 thế hệ tác giả viết nhạc của mọi thành phần. Có tác giả công tác trong lĩnh vực y học như GS, TS Nguyễn Anh Trí; nhạc sĩ gắn với nhiều bài hát nổi tiếng Ngọc Khuê; nhạc sĩ của Quân đội Hồ Trọng Tuấn...

Qua đó để thấy đề tài của cuộc thi luôn có sức hấp dẫn. Bên cạnh những ca khúc được tác giả gửi đến cuộc thi có chủ đề ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu, mùa xuân, đất nước, bảo vệ Tổ quốc, còn có những tác phẩm viết về tình quân dân, giáo viên, bộ đội, trẻ em... không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn mang tính đại chúng, khi mục tiêu là đưa âm nhạc đến gần với đời sống của người dân.

Có thể nói, từ lâu, đề tài về DTTS và miền núi đã hấp dẫn và quyến rũ các thế hệ nhạc sĩ ngay từ buổi đầu của tân nhạc Việt Nam. Nhìn lại toàn cảnh nền âm nhạc Việt, có thể thấy, đề tài DTTS đã được khai thác, đề cao và tôn vinh trong dòng chảy của âm nhạc cách mạng với sự xuất hiện của những tác phẩm âm nhạc lớn như: Nhạc kịch "Cô Sao”, “Người tạc tượng” của Đỗ Nhuận; “Bên bờ Krông Pa” của Nhật Lai; “Cô gái Tây Nguyên” của Văn Ký; “Chiếc khăn piêu” của Doãn Nho; “Lời ca gửi noọng” của Nguyễn Tài Tuệ...

Ở mỗi giai đoạn lịch sử của đất nước đã dần hình thành một đội ngũ nhạc sĩ sáng tác về đề tài DTTS và là người DTTS. Họ trưởng thành và phát triển nhanh chóng thành một lực lượng có mặt ở hầu hết các vùng, miền của đất nước với những tên tuổi đã trở thành quen thuộc, nổi bật như: Cầm Bích, Y phôn Ksor, Nông Quốc Bình... Hiện nay, thế hệ 9X, Gen Z cũng đã và đang xuất hiện một số gương mặt như rapper Double2T (Bùi Xuân Trường) với ca khúc “À lôi” viết về dân tộc Tày; “Để Mỵ nói cho mà nghe” của ê kíp sản xuất và biểu diễn Hoàng Thùy Linh...

Theo nhạc sĩ Nông Quốc Bình, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật các DTTS Việt Nam, âm nhạc với cuộc sống các dân tộc có thể ví như cơm ăn, nước uống, như nguồn dinh dưỡng bồi đắp tâm hồn, tình cảm con người qua các thế hệ và mỗi thế hệ lại làm giàu, làm phong phú thêm vốn quý đó.

Dù ngày nay số lượng các tác phẩm cho đề tài này, hay đội ngũ sáng tác người DTTS còn khiêm tốn, nhưng thông qua mỗi cuộc thi cũng như thế hệ trẻ quan tâm sáng tác và thể hiện, đã thấy sức hấp dẫn của đề tài cũng như âm hưởng của dân ca, dân nhạc các DTTS. Mong rằng sau mỗi cuộc vận động sáng tác, những tác phẩm được chọn lọc, trao giải sẽ được các đơn vị nghệ thuật, nghệ sĩ biểu diễn quan tâm để dàn dựng, biểu diễn trên nhiều sân khấu; từ đó văn hóa của mỗi dân tộc được lan tỏa một cách bền bỉ với thời gian.

Bài và ảnh: HÀ VƯƠNG