Dạy AI từ lớp 1, chủ trương đúng nhưng sẽ rủi ro cao nếu nóng vội
Dù đánh giá chủ trương này là cần thiết và phù hợp với xu thế giáo dục thế giới, các chuyên gia cho rằng việc đưa AI vào trường học nhất là ở cấp tiểu học cần thực hiện thận trọng, có lộ trình rõ ràng để tránh “lợi bất cập hại”.
Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo dự kiến triển khai thí điểm tích hợp nội dung về trí tuệ nhân tạo (AI) vào chương trình giáo dục phổ thông, từ lớp 1 đến lớp 12, bắt đầu từ tháng 12/2025.
Theo dự thảo hướng dẫn công bố ngày 23/11, chương trình thí điểm sẽ kéo dài đến tháng 5/2026 tại một số trường được lựa chọn. Kết quả thí điểm sẽ được Bộ Giáo dục và Đào tạo tổng hợp, đánh giá để hoàn thiện khung nội dung và triển khai đại trà trong thời gian tới.
Một trong những nhiệm vụ mang tính đột phá được nêu trong Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị là “Chuyển đổi số toàn diện, phổ cập và ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục và đào tạo”. Đây không chỉ là định hướng chiến lược mà còn là yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, đòi hỏi ngành GD&ĐT phải chủ động thích ứng, đổi mới tư duy quản lý, mô hình vận hành và phương pháp giảng dạy.
Từ tinh thần đó, Báo Nhà báo và Công luận giới thiệu tuyến bài: “Đừng biến ‘cuộc cách mạng’ phổ cập AI trong giáo dục thành phong trào 'sớm nở tối tàn’”.
Tuyến bài tập trung phản ánh đa góc nhìn: từ chuyên gia, nhà quản lý, đến những trường đã triển khai hiệu quả chương trình dạy – học AI; đồng thời ghi nhận tiếng nói của giáo viên, những người trực tiếp đứng lớp, đang đối mặt với không ít khó khăn khi AI bước vào nhà trường.
Tiến sĩ (TS) Nguyễn Thị Thu Trang, giảng viên Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội nhận định, chủ trương giáo dục AI là bước đi đúng đắn. Tuy nhiên, không vì thế mà ngành giáo dục có thể triển khai một cách ồ ạt.
“Việc dạy AI từ tiểu học là hoàn toàn cần thiết. Nếu không có sự định hướng đúng đắn từ thầy cô, các con sẽ vẫn tiếp xúc và sử dụng AI điều gần như không thể tránh khỏi nhưng rất dễ dẫn đến việc sử dụng sai cách, ảnh hưởng đến sự phát triển và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Các con có thể gặp khó khăn trong việc bảo vệ thông tin cá nhân, phân biệt thông tin thật giả do AI tạo ra, từ đó dễ bị lầm tưởng hoặc lừa đảo. Vì vậy, việc giáo dục AI từ sớm là cần thiết, nhưng phải được triển khai theo lộ trình bài bản, có hệ thống, không nên nóng vội”, TS Trang nhấn mạnh.
Trẻ tiểu học đang trong giai đoạn hình thành tư duy nền tảng; sự can thiệp của công nghệ cần được cân nhắc để không làm lệch hướng phát triển tự nhiên của trẻ.
TS Trang phân tích, nếu thiếu chuẩn bị về chương trình, phương pháp dạy và năng lực giáo viên, việc dạy AI quá sớm có thể vô tình khiến trẻ học lệch, thậm chí phụ thuộc vào công nghệ. Nguy cơ học sinh tiếp cận AI một cách thụ động
Theo TS Trang, nếu nhà trường không có lộ trình, học sinh sẽ tiếp cận AI một cách tự phát từ các thiết bị gia đình hoặc mạng Internet, thiếu chuẩn mực và thiếu khả năng kiểm chứng thông tin.
“Học sinh rất dễ tin rằng mọi câu trả lời AI đưa ra đều đúng. Nếu không được trang bị kỹ năng nhận diện và kiểm tra thông tin, các em sẽ sử dụng sai, lệch hướng và khó phát triển tư duy độc lập”, TS Trang nói.
Chuyên gia cũng cảnh báo rằng ngay cả người lớn cũng có nguy cơ phụ thuộc vào AI, nên việc để trẻ tiếp xúc với công nghệ này mà không có hướng dẫn còn nguy hiểm hơn. Điều đó đòi hỏi giáo viên phải đóng vai trò then chốt trong việc định hướng.
Theo dự thảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nội dung AI cho học sinh tiểu học chủ yếu xoay quanh việc nhận biết công nghệ qua hình ảnh, giọng nói và các ứng dụng quen thuộc. Trẻ được hướng dẫn sử dụng thiết bị an toàn, bước đầu biết cách bảo vệ dữ liệu cá nhân.
TS Trang đồng tình với cách tiếp cận này và cho rằng mức độ “làm quen” là phù hợp nhất với lứa tuổi tiểu học.
Học sinh Wellspring trong tiết học về AI. Ảnh: NTCC
“Ở tuổi này, điều quan trọng không phải là trẻ biết lập trình AI hay sử dụng công cụ phức tạp. Điều quan trọng là hiểu nguyên lý cơ bản, biết đặt câu hỏi tại sao AI làm được điều đó, và quan trọng nhất là có ý thức khi sử dụng”, TS Trang phân tích.
Điểm TS Trang đặc biệt nhấn mạnh là học sinh phải được trang bị kỹ năng kiểm chứng thông tin do AI tạo ra: “Nếu không phân biệt đúng – sai, học sinh sẽ coi AI như một ‘người thầy tuyệt đối’, trong khi AI vẫn có thiên kiến, sai sót. Nhà trường cần có chương trình dạy học sinh biết đối chiếu thông tin, tìm nguồn tham khảo và nhận diện rủi ro”.
TS Trang cũng cho biết thêm, nhiều phụ huynh lo ngại AI khiến trẻ lười suy nghĩ. Điều này hoàn toàn có cơ sở, bởi AI có thể trả lời nhanh, giải bài tập thay, khiến trẻ mất động lực vận dụng tư duy cá nhân.
Để tránh phụ thuộc, chuyên gia đề xuất ngành giáo dục áp dụng hai hình thức kiểm tra song song.
Thứ nhất, đánh giá mở học sinh được sử dụng AI, nhưng giáo viên đánh giá dựa trên khả năng tư duy, phân tích và vận dụng.
Thứ hai, đánh giá đóng học sinh không dùng AI, tự giải quyết bài toán, đảm bảo năng lực nền tảng không bị mai một.
“Chỉ khi kết hợp cả hai, chúng ta mới tận dụng được lợi ích của AI mà không đánh mất bản chất giáo dục”, TS Trang nhận định.
Một trong những điều kiện tiên quyết để dạy AI hiệu quả là đào tạo đội ngũ giáo viên. Giáo viên không thể dạy AI nếu bản thân chưa hiểu rõ công cụ này.
Ngành giáo dục cũng cần đầu tư chương trình, giáo trình, tài liệu hướng dẫn đồng bộ, tránh tình trạng mỗi nơi làm một kiểu hoặc dạy theo phong trào.
Bên cạnh đó, gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quá trình sử dụng thiết bị điện tử của trẻ. Phụ huynh cần đồng hành cùng nhà trường để định hình cho trẻ thói quen dùng AI đúng mục đích, tránh lệch lạc.
Học sinh tiếp xúc và học với công nghệ - kính VR. Ảnh: Wellspring
Trẻ chỉ dùng AI trong khuôn khổ bài học là chưa đủ. Phần lớn thời gian, các em tiếp xúc thiết bị ở nhà. Nếu gia đình không đồng hành, mọi nỗ lực của nhà trường sẽ bị hạn chế.
Theo chuyên gia, nhiều quốc gia đã ban hành tài liệu, giáo trình về giáo dục AI cho từng cấp học và mở miễn phí. Việt Nam hoàn toàn có thể tham khảo nhưng không nên bê nguyên mô hình của nước ngoài.
“Cần điều chỉnh để phù hợp điều kiện văn hóa, cơ sở vật chất và năng lực giáo viên của Việt Nam. Nếu nóng vội, chúng ta sẽ lặp lại những sai lầm mà nhiều nước đã từng gặp”, TS Trang cho biết thêm.
Khẳng định việc dạy AI là cần thiết và mang lại lợi ích lâu dài. Tuy nhiên, chỉ khi chuẩn bị đầy đủ nền tảng từ chương trình, giáo viên đến sự phối hợp gia đình việc đưa AI vào tiểu học mới thực sự hiệu quả.
TS Trang cũng cho rằng, AI mở ra cơ hội lớn cho giáo dục. Nhưng nếu triển khai thiếu kiểm soát và không có lộ trình, đối tượng thiệt thòi nhất sẽ là học sinh. Chính vì vậy, không được nóng vội!
