Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam

Toàn cảnh Phiên thảo luận 4 - Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số. Ảnh: Huy Trần

Phiên 4 của Diễn đàn Báo chí Toàn quốc 2025 đã mở ra một cuộc đối thoại sâu sắc về "Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số", với sự tham gia của những chuyên gia đầu ngành, những người đang từng bước ứng dụng AI vào thực tiễn báo chí Việt.

Từ nhu cầu sống còn đến chiến lược dài hơi

Mở đầu phiên thảo luận, ThS Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII), đồng thời là điều phối viên phiên khẳng định rằng, chuyển đổi số không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện sống còn của các tòa soạn trong kỷ nguyên công nghệ. Trong bối cảnh AI không chỉ thay đổi cách viết bài mà còn định hình cả hành vi tiếp nhận và phân phối thông tin, báo chí Việt Nam cần xác lập cho mình một hướng đi rõ ràng, linh hoạt và có trách nhiệm.

Nền tảng cho cuộc thảo luận được đặt ra bởi tham luận của ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS). Dựa trên khảo sát thực tiễn tại nhiều tòa soạn lớn nhỏ trong nước, ông chỉ ra rằng báo chí Việt hiện vẫn đang loay hoay với khái niệm chuyển đổi số: phần lớn mới dừng ở khâu “số hóa” quy trình làm việc truyền thống, chưa tiến tới giai đoạn ứng dụng AI một cách hệ thống. Đặc biệt, ông nhấn mạnh khoảng trống về dữ liệu huấn luyện và năng lực nhân sự chuyên sâu đang là rào cản lớn khiến AI chưa thể “cắm rễ” trong các cơ quan báo chí như kỳ vọng.

Tiếp nối phần khởi động là tham luận của ông Đào Quang Bính – Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam (VnEconomy). Với kinh nghiệm từ một cơ quan báo chí đang triển khai giải pháp “MarCom AI made in-for Vietnam”, ông Bính cho rằng bản địa hóa công nghệ là con đường phù hợp nhất với bối cảnh Việt Nam. AI không thể áp dụng rập khuôn từ mô hình phương Tây, mà phải thích ứng với hành vi độc giả Việt, ngữ cảnh văn hóa Việt và cả môi trường pháp lý tại Việt Nam. Khi được “may đo” đúng cách, AI sẽ là trợ thủ đắc lực giúp tòa soạn cá nhân hóa nội dung, tối ưu tương tác và tăng hiệu quả truyền thông tiếp thị.

Các đại biểu tham dự phiên thảo luận 4. Ảnh: Huy Trần

Nếu AI là con dao hai lưỡi, thì ông Đinh Toàn Thắng, Chủ tịch Công ty DIBIZ là người đi thẳng vào lưỡi sắc còn lại. Tham luận của ông về “AI và hệ miễn dịch truyền thông” là lời cảnh báo thẳng thắn: công nghệ thông minh hoàn toàn có thể bị lợi dụng để tạo ra thông tin giả một cách tinh vi, vượt xa khả năng kiểm chứng của con người. Trước nguy cơ này, ông Thắng đề xuất một hệ sinh thái phòng vệ gồm ba lớp: lớp kỹ thuật nhận diện nội dung bất thường, lớp tổ chức kiểm chứng chéo và lớp đạo đức báo chí làm nền tảng bảo vệ niềm tin công chúng. Đây không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là vấn đề căn cốt của trách nhiệm truyền thông trong thời đại mới.

Đối thoại mở, từ phòng họp đến sàn tin

Sau phần tham luận, phiên thảo luận mở kéo dài gần một tiếng trở thành điểm nhấn thực sự của phiên 4. Ông Lê Anh Dũng, Giám đốc Công nghệ của Got It Vietnam chia sẻ một cách thẳng thắn rằng “AI không phải là món trang sức, mà là công cụ phải vận hành tốt mới phát huy hiệu quả”. Từ kinh nghiệm triển khai AI trong giáo dục và dịch vụ khách hàng, ông Dũng cho rằng báo chí hoàn toàn có thể ứng dụng mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) như GPT để tạo đề cương bài viết, phân loại nội dung, tự động hóa đề xuất tiêu đề hoặc nhận diện hành vi đọc báo. Tuy nhiên, bài toán lựa chọn mô hình, giữa giải pháp triển khai qua API hay hạ tầng On-Premise cần phải được cân nhắc kỹ trên cơ sở dữ liệu, năng lực kỹ thuật và yếu tố bảo mật riêng của từng cơ quan báo chí.

Cùng góc nhìn thực tiễn nhưng đi từ nền tảng số, ông Nguyễn Anh Tuấn, Nhà sáng lập Baomoi.com lại nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích hợp AI vào quy trình phân phối nội dung. Theo ông, chính khả năng phân tích hành vi người dùng và gợi ý tin bài phù hợp giúp Baomoi duy trì độ gắn kết với độc giả trẻ, vốn rất dễ “chuyển kênh” trong môi trường mạng. AI không thay thế con người, nhưng nếu được tích hợp đúng cách, sẽ giúp biên tập viên đưa ra quyết định nhanh hơn, thông minh hơn.

Một điểm nhấn sinh động khác của phiên thảo luận là đoạn clip 5 phút từ Trung tâm Tin tức Đài Truyền hình TP.HCM (HTV). Qua hình ảnh cụ thể về quy trình ứng dụng AI trong sản xuất truyền hình – từ chuyển đổi giọng nói sang văn bản, dựng bản tin bằng nhân vật ảo đến kịch bản hóa bằng máy – người xem được chứng kiến rõ hơn việc AI đang “chạm tay” vào từng khâu sản xuất báo chí – truyền hình tại Việt Nam.

Tổng kết phiên thảo luận, ThS Đào Trung Thành đưa ra thông điệp rõ ràng: để triển khai AI một cách hiệu quả, các tòa soạn cần xây dựng chiến lược dài hạn dựa trên ba yếu tố cốt lõi, lựa chọn công nghệ phù hợp, phát triển đội ngũ nhân sự hiểu cả báo chí lẫn công nghệ, và đặt đạo đức làm nền móng cho mọi quyết định triển khai.

Trong kỷ nguyên AI, sự nhanh nhạy về công nghệ là cần thiết, nhưng giữ vững nguyên tắc nghề nghiệp, giữ vững niềm tin công chúng mới là điều quyết định một tòa soạn báo chí có thể đi xa đến đâu.